Meddwl yn y tymor hir am unigrwydd - gwytnwch, gwirfoddoli a'r rhaniad digidol

Mae Isobel Roberts, Swyddog Polisi a Briffio yng Nghronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn adrodd ar ddysgu o sesiwn ‘cynullwyr allweddol’ diweddar ar unigrwydd. Roedd y mynychwyr yn amrywio o Fforwm Iechyd Gogledd Iwerddon Bogside a Brandywell, i'r Rhwydwaith Cyfeillio a'r Ymgyrch i Ddiweddu Unigrwydd. Mae pob un wedi bod yn rhan o fynd i'r afael ag unigrwydd ers amser maith.

Mae ynysu ac unigrwydd wedi'u nodi fel her iechyd fawr sy'n wynebu'r DU yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Mae COVID-19 a hunanwahaniaethu gorfodol wedi creu sefyllfa unigryw, gyda llawer mwy o bobl yn sydyn mewn perygl o brofi unigrwydd problemus.

Bu'n rhaid i sefydliadau sydd eisoes yn gweithio yn y maes ail-ddylunio ffyrdd o gynnal cysylltiadau ystyrlon â phobl ynysig. Roedd angen i grwpiau newydd ddysgu sut roedd unigrwydd yn effeithio ar bobl sy'n defnyddio eu gwasanaethau. Mae unigrwydd yn her ledled y DU mewn ffordd nad ydym wedi'i gweld o'r blaen.

Yn ystod y pandemig rydym eisiau dysgu nid yn unig gan ein deiliaid grantiau, ond hefyd gan sefydliadau sy'n dod ag eraill ynghyd i rannu eu dysgu am effaith COVID-19 ar unigrwydd ac arwahanrwydd.

Roedd ein dysgu o'n grantiau cyn y pandemig yn annog gwytnwch a phwysigrwydd cysylltiadau ystyrlon. Canolbwyntiwyd ar nodi pobl sydd mewn perygl o unigrwydd, cysylltu cymunedau a ffurfio perthnasoedd dibynadwy, ystyrlon.

Yng Nghronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, roedd hynny'n golygu buddsoddi mewn ystod o brosiectau o Y Cinio Mawr, sy’n dod â phobl ynghyd na fyddent fel arfer yn cwrdd, i raglenni strategol tymor hir fel Ageing Better, sy’n taclo unigedd cymdeithasol ac unigrwydd i bobl hŷn.

Nawr mae'r sefyllfa wedi newid, ac mae sefydliadau sy'n mynd i'r afael ag unigrwydd yn canolbwyntio ar sut i barhau â'u gwaith mewn ffyrdd newydd, tra hefyd yn rhannu arfer gorau â grwpiau gwirfoddol newydd a gwaith cymorth cilyddol sy'n dod i'r amlwg ledled y DU.

Mae prosiectau'n symud o waith wyneb yn wyneb i ddarpariaeth ffôn/ar-lein tra hefyd yn poeni am sut y gallai'r rhaniad digidol adael pobl ar ôl; nodi grwpiau newydd a allai fod mewn perygl o unigrwydd ac ymateb i garfanau gwirfoddol newydd.

Daeth anghydraddoldeb digidol i'r amlwg dro ar ôl tro yn ein trafodaeth. Mae gan bobl ddiffyg dyfeisiau, cysylltiad rhyngrwyd, hyder a sgiliau. Er bod pobl hŷn yn benodol yn debygol o brofi hyn, nid yw'n broblem gyfyngedig i un grŵp. Efallai y bydd eraill o bob oed hefyd yn teimlo eu bod wedi'u torri i ffwrdd oherwydd diffyg incwm; neu os nad oes gan eu dyfeisiau'r pŵer prosesu neu gysylltiad digon cryf i ddefnyddio meddalwedd fideo.

Efallai na fydd pobl ag anableddau yn gallu cyrchu gwasanaethau ar-lein. Mae diffyg band eang mewn ardaloedd gwledig. Mae'n her barhaus i'r sector arfogi pobl â'r caledwedd a'r sgiliau sy'n angenrheidiol i'w cadw'n gysylltiedig. Yn gyffredinol, mae'r pandemig wedi tynnu sylw at anghydraddoldebau cymdeithasol sy'n effeithio ar sut mae pobl gysylltiedig yn teimlo â'u cymunedau.

Gwnaethom hefyd drafod grwpiau newydd o bobl a allai bellach fod mewn perygl o unigrwydd ond a allai fod yn anoddach ymgysylltu. Mae hyn yn cynnwys pobl sydd wedi colli eu swyddi neu wedi cael eu gorchuddio â ffwr, a’r rhai a oedd yn dibynnu ar ‘daro i mewn’ eraill mewn lleoedd cymunedol sydd bellach ar gau, fel dynion hŷn mewn tafarndai.

Efallai na fydd y grwpiau hyn yn gyfarwydd â gorfod gofyn am help, ac mae unigrwydd yn cael ei stigmateiddio mewn rhai cymunedau, felly mae'n anodd ymgysylltu â nhw, ond byddant yn hanfodol i adeiladu cymunedau cysylltiedig yn ôl.

Gwnaethom hefyd drafod pwysigrwydd helpu pobl i ddatblygu ‘pecyn cymorth’ o sgiliau a allai helpu pobl i ymdopi â sefyllfaoedd tebyg yn y dyfodol.

Roedd ansicrwydd ynghylch y dyfodol yn rhywbeth y mynegodd pawb a oedd yn mynychu'r digwyddiad bryder yn ei gylch. Wrth i gloi gael ei godi ar gyflymder gwahanol i wahanol bobl, neu os yw ail uchafbwynt heintiau yn arwain at gloeon lleol pellach, ni fydd ynysu bellach yn brofiad a rennir.

Bydd unigrwydd problemus bob amser yn bodoli, a gallai ailintegreiddio pobl sy'n fwy agored i niwed neu fwy o ofn coronafeirws i'r gymuned gymryd amser hir.

Bydd y nifer uchel bresennol o wirfoddolwyr sy'n darparu cefnogaeth cyfeillio a chymunedau sy'n cefnogi eu haelodau bregus yn cychwyn wrth i bobl ddychwelyd i'r gwaith, gan arwain at bryderon ynghylch cynaliadwyedd cefnogaeth yn y tymor hir.

Ar y llaw arall, mae gobaith hefyd bod y cyfyngiadau wedi bod yn gatalydd i lawer o sefydliadau, yn y sector gwirfoddol a thu hwnt, ddysgu am berthnasedd taclo unigrwydd, a dechrau ymgorffori hyn yn y ffordd maen nhw'n gweithio.

Efallai y bydd cynnal y momentwm hwn wrth inni symud allan o’r cyfyngiadau yn rhoi cyfle inni ailadeiladu cymdeithas sy'n cael ei gyrru'n fwy i adeiladu cysylltiadau rhwng pobl a helpu cymunedau i ffynnu na'r hyn a oedd o'r blaen.

Yn dilyn y bwrdd crwn rhithiol hwn byddwn yn awr yn cynnal digwyddiad agored ar y Rhaniad Digidol yn ystod Wythnos Ymwybyddiaeth Unigrwydd ar 18 Mehefin. Gallwch gofrestru ar gyfer y digwyddiad ar ein tudalen Digwyddiadau COVID-19 ar www.tnlcommunityfund.org.uk/covid19events.

Ymunodd y mynychwyr isod â ni, ac rydym yn ddiolchgar am eu mewnwelediadau:

• Kate Shurety, Prif Swyddog Gweithredol yn yr Ymgyrch i Ddiweddu Unigrwydd
• Sarah Van Putten, Prif Swyddog Gweithredol Befriending Networks
• Tracey Robbins, Pennaeth Cyflenwi'r DU yng Nghymunedau Prosiect Eden
• Emily Georghiou, Uwch Reolwr Rhaglen yn y Ganolfan Ageing Better
• Aileen McGuiness, Rheolwr Cyffredinol Fforwm Iechyd Bogside a Brandywell
• Laura Holmes, Pennaeth Mynd i'r Afael â'r Strategaeth Unigrwydd yn DCMS
• Kate Jopling, ymgynghorydd
• Iona Lawrence, ymgynghorydd .