Straeon

Sut mae cymunedau ledled y DU yn gweithredu ar yr argyfwng hinsawdd.

Ysbrydoli straeon a myfyrdodau personol

Mae'n bleser lansio ein Hwb Hinsawdd newydd. Dyma'r cam diweddaraf yn ein hymrwymiad i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd ac ecolegol ac mae'n dilyn y gwaith yr ydym wedi'i wneud dros y blynyddoedd diwethaf, wrth adeiladu dull cyfannol o gefnogi pob cymuned i weithredu ar y newid yn yr hinsawdd.

Mae'r Hwb Hinsawdd yn adlewyrchu pwysigrwydd hanfodol y pwnc i ni ac i gymunedau ledled y wlad. Fel yr ariannwr mwyaf o weithgarwch cymunedol yn y DU, rydym am sicrhau y gallwn ysbrydoli, addysgu a chefnogi cymunedau yn eu gwaith i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd.

Mae'r Hwb hwn yn rhan allweddol o'n strategaeth amgylcheddol a bydd yn darparu blogiau rheolaidd, darnau meddwl, astudiaethau achos ac adnoddau i gefnogi ein gwaith a gwaith prosiectau sy'n ceisio cymryd camau gweithredu yn yr hinsawdd a arweinir gan y gymuned. Gobeithio ei fod yn lle i ddod o hyd i ysbrydoliaeth, yn ogystal â gwybodaeth bellach am ein grantiau hinsawdd, a'r hyn yr ydym yn ei ddysgu drwy'r gwaith hwnnw.

Fel gyda'r rhan fwyaf o bethau, mae'n rhaid i newid ddechrau gartref. Rydym yn falch o allu rhannu mwy am ddull y Gronfa o leihau ein hôl troed carbon sefydliadol ein hunain a'n hymrwymiad i niwtraliaeth carbon.

Rydym yma i helpu'r cymunedau rydym yn eu gwasanaethu i feddwl yn ofalus am eu heffaith amgylcheddol eu hunain, a sut y gellir annog sefydliadau o bob maint i leihau eu hôl troed carbon.

Er bod ein grantiau penodol, fel Gyda’n Gilydd Ar Gyfer Ein Planed a'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd, yn cefnogi prosiectau i gymryd camau yn y gymuned i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd, credwn fod gan bob un o'n deiliaid grantiau rôl i'w chwarae. Mae gwneud dewisiadau cadarnhaol i gymryd camau yn yr hinsawdd yn opsiwn i bawb.

Yn y flwyddyn bwysig hon ar gyfer gweithredu yn yr hinsawdd, wrth i lywodraethau a budd-ddeiliaid eraill o bob rhan o'r byd ddod at ei gilydd yn Glasgow ar gyfer COP26 i gytuno ar y camau nesaf yn ein hymagwedd fyd-eang at yr her yn yr hinsawdd, uchelgais y Gronfa yw gosod stondin glir ar gyfer rôl ganolog cymunedau mewn ymateb cydgysylltiedig. Rydym yn gwybod bod gan gymunedau rôl hanfodol i'w chwarae.

Mae'r her a ddaeth yn sgil y pandemig dros y 18 mis diwethaf wedi tynnu sylw at bŵer a phwysigrwydd unigryw gweithredu cymunedol a'i gilydd. Mae'r pandemig hefyd wedi rhoi gwersi pwysig i ni ddysgu am sut y mae'n rhaid i ni ddod at ein gilydd, cynllunio a chydweithio i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd, lleihau ein hallyriadau carbon yn ogystal â gwneud ein cymunedau'n fwy gwydn i ergydion yn y dyfodol.

Gwyddom na fydd dibynnu ar gamau gweithredu gan bolisi busnes a llywodraeth yn unig yn ddigon i leihau allyriadau carbon y DU i lefelau derbyniol. Amlygwyd y ffaith hon yn adroddiad diweddar y Cenhedloedd Unedig ar y bwlch allyriadau. Rhaid i bobl gymryd rhan weithredol i gyflawni'r newidiadau ymddygiad sydd eu hangen, ac yn aml mae cymunedau yn y sefyllfa orau i arwain y gwaith pwysig hwn. Mae gan gymunedau rôl hanfodol i'w chwarae wrth fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd ac ecolegol, ac mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yma i'w cefnogi i wneud hynny.

By Nick Gardner, Head of Climate Action

Mae’r Gronfa Gweithredu Hinsawdd – Ein Dyfodol Ni yn agor i geisiadau, gan sicrhau bod £20 miliwn ar gael i brosiectau partneriaeth fel rhan o'n hymrwymiad 10 mlynedd o £100 miliwn i ysbrydoli mwy o bobl i weithredu ar yr hinsawdd mewn cymunedau ledled y DU.

Wedi'i ddisgrifio fel y bygythiad mwyaf i'r amgylchedd naturiol a chymdeithasau y mae'r byd erioed wedi'i brofi, gall yr argyfwng hinsawdd deimlo'n rhy fawr, yn rhy frawychus ac yn rhy gymhleth i'w hystyried hyd yn oed. Mae ymchwil yn dweud wrthym fod 80% o oedolion y DU yn poeni am effaith newid hinsawdd ar eu cymuned leol, ac mae dau draean (64%) yn credu yng ngrym gweithredu unigol i wneud gwahaniaeth cadarnhaol ar newid hinsawdd mewn cymunedau.*

Rydym yn gwybod bod newid hinsawdd yn bwysig i gymunedau, felly mae'n bwysig i ni. Credwn, gan y bydd yn effeithio ar bawb yn y pen draw, fod angen i'n hymateb gynnwys pawb. Mae cefnogi cymunedau i fod yn amgylcheddol gynaliadwy yn un o bedwar nod allweddol Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn ei strategaeth 2030, 'Cymuned yw’r man cychwyn'.

Ers 2019, mae £78.6 miliwn wedi cefnogi 550 o brosiectau ledled y DU. Nawr, rydym yn sicrhau bod £20 miliwn arall ar gael drwy’r Gronfa Gweithredu Hinsawdd – Ein Dyfodol Ni gyfer prosiectau partneriaeth uchelgeisiol sy'n cysylltu gweithredu hinsawdd â bywydau a diddordebau bob dydd cymunedau lleol i ysbrydoli mwy o bobl i weithredu.

Mae gennym ddiddordeb arbennig mewn prosiectau sy'n sicrhau bod y rhai sydd â’r risg mwyaf o’u bywydau yn cael eu heffeithio gan newid hinsawdd, yn ogystal â phobl sy'n profi tlodi, anfantais a gwahaniaethu yn cael eu cefnogi i leisio eu barn.

Yr hyn rydym eisiau ei gyflawni

Wrth ddylunio'r thema ariannu newydd hon, gwnaethom gysylltu ag arbenigwyr y sector a oedd yn rhannu ein cyffro am y cyfle i ganolbwyntio ar bartneriaethau, dulliau a themâu annisgwyl ac anarferol a sut mae gan yr arian hwn botensial i gyrraedd pobl a chymunedau nad yw eraill wedi gallu eu cyrraedd.

Gan feddwl ymlaen at yr hyn y gallai'r arian hwn ei gyflawni, tynnodd aelodau’r sector sylw at yr angen am straeon annisgwyl i helpu catalyddu, cynnwys mwy o bobl yn y sgwrs, a normaleiddio gweithredu ar y cyd. Sut beth fyddai sicrhau fod pawb yn clywed rhywbeth ysgogol am weithredu hinsawdd o leiaf unwaith y dydd?

Rydym yn gwybod bod angen llais pawb arnom i wneud newid sylweddol yn yr hinsawdd. Mae hyn yn golygu ymgysylltu â chronfa lawer ehangach o bobl, sy’n fwy cynrychioliadol o'n cymdeithas yn ei chyfanrwydd - ac yn enwedig y rhai sydd wedi cael eu tangynrychioli’n flaenorol.

Yn bwysicaf oll, hoffem weld prosiectau'n helpu cymunedau i drosi geiriau yn gamau ymarferol i greu dyfodol gwell i bawb.

Pwy ddylai ymgeisio

Rydym yn annog ceisiadau gan bartneriaethau nad ydynt yn cael eu harwain gan sefydliadau sy'n canolbwyntio ar yr hinsawdd/amgylchedd. Rydym yn dal eisiau gweld partneriaethau ag arbenigedd hinsawdd yn cael eu cynnwys ond rydym yn awyddus i weld grwpiau sy'n meddwl yn wahanol am sut i fynd ati i weithredu ar newid hinsawdd i greu newid mentrus a chyffrous. Hoffem weld newid sylweddol o ran ymgysylltiad y cyhoedd â'r mater. Po fwyaf uchelgeisiol, gorau oll!

Rydym yn canolbwyntio ar ddau faes allweddol lle credwn y gall ein harian gael yr effaith fwyaf ac rydym yn disgwyl i bob partneriaeth sy'n gwneud cais fod yn gweithio mewn un neu'r ddau faes.

Yn gyntaf, cysylltu gweithredu hinsawdd â bywydau a diddordebau bob dydd cymunedau lleol. Gallai hyn olygu prosiectau nad ydynt yn dechrau gyda'r hinsawdd fel y canolbwynt ac yn hytrach yn canolbwyntio ar ddiddordebau a gweithgareddau cymunedau lleol. Gallai hyn fod drwy gysylltu â chelf a cherddoriaeth, iechyd a lles neu hyd yn oed y clwb pêl-droed lleol!

Cydweithiodd Climate Outreach â Pledgeball, elusen yn y DU, i ysbrydoli cefnogwyr pêl-droed i gael sgyrsiau a gweithredu ar newid hinsawdd. Mae'r bartneriaeth yn newid perthynas cefnogwyr pêl-droed gyda gweithredu hinsawdd, drwy eu hannog i ymrwymo i addewidion ffordd o fyw carbon isel - fel defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus i gyrraedd gêm, a chamau gweithredu ehangach fel gosod paneli solar.

Mae hyn yn creu cystadleuaeth lle mae timau'n addo ar y cyd i arbed y mwyaf o allyriadau i ennill gêm, gan greu 'cynghrair' o ymrwymiadau, cymell gweithredu hinsawdd a chreu casgliad gweladwy o bobl yn gweithredu.

Nesaf, hoffem weld partneriaethau sy'n dylanwadu ar gymunedau ar lefel ranbarthol neu genedlaethol. Fel cysylltu grwpiau ledled y DU ar ymgyrch cyfryngau cymdeithasol. Neu helpu cymunedau i ddylanwadu ar y bobl sy'n llunio polisïau sy'n effeithio arnyn nhw. Gallai hyn fod mewn un wlad, neu ar draws y Deyrnas Unedig gyfan.

Mae Local Storytelling Exchange yn ysbrydoli gweithredu drwy amlygu straeon pobl a busnesau bob dydd sy’n cymryd camau cadarnhaol ar gyfer yr hinsawdd am ddyfodol gwell. Er bod straeon newyddion mawr yn tueddu tynnu sylw at fygythiad newid hinsawdd, mae'r Local Storytelling Exchange yn gweithio mewn lleoliadau allweddol ledled y DU i rannu straeon ar draws y cyfryngau rhanbarthol a chenedlaethol, gan gynnwys trwy fap digidol ac mewn digwyddiadau all-lein i ddangos "dyma sut mae'r trawsnewid yn edrych" gan bobl fel ein ffrindiau, ein teulu a'n cydweithwyr ledled y DU.

A allai eich prosiect fod yn addas? Ewch i'r dudalen Cronfa Gweithredu Hinsawdd – Ein Dyfodol Ni ar gyfer meini prawf llawn y rhaglen ac i weld sut i ymgeisio neu i gofrestru ar gyfer gweminar am ddim.

Prosiectau rydym wedi'u hariannu:

Os ydych yn ystyried ymgeisio i'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd – Ein Dyfodol Ni, mae'r prosiectau canlynol yn cynnig ysbrydoliaeth o'r hyn yr ydym wedi'i ariannu yn y gorffennol.

Sylwch fod y rhain wedi'u hariannu o dan thema wahanol drwy'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd ond yn rhoi blas o'r uchelgais yr hoffem ei weld gan grwpiau llwyddiannus.

Mae Climate Action Leeds (CAL) yn ddull cydweithredu uchelgeisiol pum mlynedd, ledled y ddinas a ddarperir gan bartneriaeth o Voluntary Action Leeds, Our Future Leeds, Together for Peace, Leeds Tidal, CAG Consultants a Leeds Community Foundation. Pwrpas cyfunol CAL yw helpu llunio dinas sy'n ddi-garbon, yn gyfeillgar i fyd natur a theg yn gymdeithasol erbyn y 2030au.

Mae ei gylch blynyddol o ddigwyddiadau allweddol, a gynlluniwyd i gynnwys ystod amrywiol o gyfranwyr, yn cynnwys gwasanaethau hinsawdd ddwywaith y flwyddyn sy'n cael eu cynnal mewn gwahanol leoliadau ar draws y ddinas – pob un â ffocws pendant ar ymgysylltu â grwpiau/cymunedau penodol mewn gwahanol agweddau ar weithredu hinsawdd. Mae enghreifftiau diweddar yn cynnwys un â ffocws ieuenctid, un arall fel rhan o benwythnos gwyrdd gydag un o'r hybiau cymunedol a gwasanaeth teuluol gyda thema gelfyddydol. Gwyliwch y fideo hwn i ddysgu rhagor.

Nod partneriaeth rhwng tri sefydliad yng Nghaeredin, Communities Reduce, Reuse, Recycle, yw meithrin gallu mewn cymunedau lleiafrifoedd ethnig i gyfrannu at y targed lleol o drosglwyddo i sero net erbyn 2030 a tharged Llywodraeth yr Alban erbyn 2045.

Gan ganolbwyntio ar gyfiawnder hinsawdd, bydd y grant £700,000 yn cefnogi Edinburgh and Lothians Regional Equality Council (ELREC), Networking Key Services, a Strengthening Communities for Race Equality Scotland (Score Scotland) i herio arferion gwastraff a defnydd anghynaliadwy ledled y ddinas. Mae hyn yn cynnwys rhaglenni llythrennedd carbon yn benodol ar gyfer cymunedau Du, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig sy'n ystyried amrywiaeth o ddiwylliannau a phrofiadau, gweithdai rheoli gwastraff ar gyfer bwytai Asiaidd, ailgyfeirio bwyd dros ben i deuluoedd trwy oergelloedd a phrydau bwyd cymunedol, a gweithdai bwyd a ryseitiau gan ddefnyddio bwyd dros ben a llysiau tymhorol lleol.

Mae Cumbria Action for Sustainability yn brosiect pum mlynedd uchelgeisiol a gyd-ddyluniwyd gan 11 partner a'r gymuned leol i wneud Cumbria di-garbon erbyn 2037. Gan weithio gyda grwpiau cymunedol, awdurdodau lleol, y GIG, yr heddlu, parciau cenedlaethol, busnesau a'r gymuned ffermio, mae'r prosiect hwn ar draws y sir yn edrych ar drafnidiaeth, gwastraff, adeiladau a defnydd tir i leihau allyriadau mewn bywyd bob dydd ledled Cumbria.

Mae dwy Gynhadledd Hinsawdd Ieuenctid llwyddiannus wedi cyrraedd mwy na 500 o blant ysgol ledled y sir, ac mae mwy na 1,000 o bobl wedi cwblhau hyfforddiant llythrennedd carbon. Mae'r prosiect bellach yn cael ei gydnabod fel sefydliad Llythrennedd Carbon Platinwm gan y Climate Literacy Trust, un o ddim ond wyth sefydliad yn y DU sydd wedi'u hachredu ar y lefel hon.

Dim ond os yw eich prosiect yn bodloni'r holl feini prawf y dylech chi ymgeisio ar gyfer y Gronfa Gweithredu Hinsawdd – Ein Dyfodol Ni. Os yw eich prosiect yn addas, gallwch ymgeisio ar ein gwefan.

Os hoffech chi gael mwy o wybodaeth, mae gennym ni ddwy gweminar am ddim ym mis Mai. Gallwch gofrestru i fynychu un. Bydd recordiad o weminar mis Mawrth sydd wedi gwerthu allan hefyd yn dod yn fuan i'r dudalen we dros yr wythnosau nesaf.

Nick Gardner, Pennaeth Gweithredu Hinsawdd.

*Mae'r Mynegai Ymchwil Cymunedol yn arolwg blynyddol o dros 8,000 o bobl ledled y DU sy'n darganfod sut mae pobl yn teimlo am eu cymuned leol, a beth yw eu huchelgeisiau a'u blaenoriaethau ar gyfer eu cymuned yn yr hirdymor ac yn y flwyddyn i ddod. Cynhaliwyd yr ymchwil ar ran Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol gan Savanta rhwng 6 Hydref a 13 Tachwedd 2023. Cafodd oedolion eu pwysoli i gynrychioli oedolion y DU yn ôl rhywedd, oedran, rhanbarth, gradd gymdeithasol ac ethnigrwydd.

Dyma Peter Capener, Cyd-sylfaenydd a Rheolwr Gyfarwyddwr Bath & West Community Energy a Dirprwy Gadeirydd Community Energy England yn adlewyrchu ar y sector ynni cymunedol ledled y DU ac yn rhannu dysgu i helpu llywio cyllid i gefnogi rhwydwaith dysgu ynni cymunedol DU-gyfan fel rhan o’r Gronfa Gweithredu Hinsawdd.

Roeddwn yn sicr yn gyffrous i gynnal adolygiad cyflym o ddysgu o fewn y sector ynni cymunedol, dywedodd Nick o’r Gronfa wrthyf “Hoffem ddarparu £1.5 miliwn i sefydlu rhwydwaith dysgu DU-gyfan dros dair i bum mlynedd a hoffem wybod beth sydd eisoes yn bodoli”

O'r diwedd, meddyliais i, ffocws ar ddysgu. Mae'n faes sydd angen llawer mwy o gefnogaeth yn bendant os hoffem ysgogi, galluogi ac ysbrydoli lefelau uwch o weithredu cymunedol ar ynni.

Yn ddiweddar, comisiynodd y Gronfa Ashden Trust i wneud rhywfaint o waith ymchwil cwmpasu sy'n amlygu bod diffyg cyllid i gefnogi rhannu gwybodaeth a dysgu ar draws prosiectau ynni cymunedol ac effeithlonrwydd ynni. Yn enwedig rhwng grwpiau mwy sefydledig a grwpiau llai profiadol sydd newydd ddechrau archwilio'r potensial ar gyfer gweithredu yn y maes ynni.

Mae ymchwil hefyd yn amlygu pwysigrwydd datblygu rhwydwaith a chysylltu ar draws rhanbarthau a gweinyddiaethau datganoledig, yr angen am fwy o fuddsoddiad mewn seilwaith rhwydwaith a allai annog dulliau newydd o rannu dysgu a sgiliau a gwerth thema gweithredu hinsawdd wedi’i thargedu a allai gyfrannu at dwf mentrau sy'n canolbwyntio ar ynni cymunedol.

Ond roedd angen deall nawr sut y gallai rhwydwaith newydd adeiladu ar gyfleoedd dysgu presennol.

Nod yr adolygiad newydd hwn oedd crynhoi pa gyfleoedd dysgu sydd eisoes ar gael yn y maes ynni cymunedol, yr hyn sydd wedi gweithio'n dda, yr hyn y mae pobl eisiau ei weld yn y dyfodol a sut y gallai cyllid newydd gefnogi gwaith presennol i osgoi dyblygiad. Roedd hyn yn cynnwys arolwg ar-lein a dderbyniodd 67 o ymatebion, gan nodi 116 o weithgareddau dysgu gyda 102 o weithgareddau unigryw, ynghyd â gweithdy ar-lein a ddaeth â 18 o randdeiliaid ynghyd o bob rhan o’r sector.

Mae'n bwysig nodi bod 80% o ymatebwyr yr arolwg yn ddarparwyr dysgu a'r 20% arall yn gyfranogwyr dysgu. Roedd 51% o'r ymatebwyr wedi'u lleoli yn y gymuned (29% yn wirfoddol, 21% yn cael eu talu), 35% wedi'u lleoli mewn cymdeithasau ynni cymunedol, rhwydweithiau neu sefydliadau cymorth ehangach ac roedd 14% ohonynt o sefydliadau sector cyhoeddus neu breifat.

Mae'r rhan fwyaf o'r cyfleoedd dysgu a nodwyd (64%) yn dal i fod ar gael ar hyn o bryd, gan gwmpasu pynciau allweddol fel ynni adnewyddadwy ac effeithlonrwydd ynni/ôl-osod.

Roedd y ddarpariaeth ddysgu yn cael ei gwerthfawrogi'n fawr ar y cyfan gyda sgôr o 4.3 ar raddfa o 1 i 5 ar gyfartaledd. 5 oedd y mwyaf llwyddiannus o ran bodloni nodau dysgu. Ar gyfartaledd, sgoriodd darparwyr ynni ddarpariaeth ddysgu uwch (4.4) na'r cyfranogwyr (4).

Cynulleidfaoedd targed

Mae’r rhan fwyaf o weithgareddau dysgu wedi’u targedu at grwpiau ynni cymunedol cychwynnol, ac yna grwpiau ynni cymunedol gwirfoddol profiadol a grwpiau cymunedol nad ydynt yn ymwneud ag ynni, gyda llai o gyfleoedd dysgu ar gael i grwpiau ynni cymunedol profiadol neu bartneriaid allanol fel awdurdodau lleol neu'r diwydiant ynni ehangach.

Dywed cyfranogwyr mai amser yw'r prif gyfyngiad wrth ddechrau dysgu, yn enwedig i wirfoddolwyr. Felly, mae'n ddiddorol bod y rhan fwyaf o’r dysgu yn targedu grwpiau sydd efallai â’r gallu lleiaf i fanteisio arno.

Er ei bod yn amlwg yn bwysig cefnogi'r rhai sydd newydd ddechrau, mae hefyd yn ymddangos yn bwysig cefnogi'r grwpiau cymunedol hynny sy'n gallu cynyddu eu heffaith o ran ysgogi cymunedau a lleihau allyriadau carbon.

Bydd creu’r amodau lle y gall ysgogiad cymunedol ffynnu hefyd yn dibynnu ar alluogi cyfran uwch o’r sectorau cyhoeddus a phreifat i weld gwerth gweithredu cymunedol a sut y gall hyn ategu eu hymgyrch tuag at sero net, sy’n angen dysgu penodol iawn.

Galw am ddysgu yn y dyfodol - Fformat

Pwysleisiodd y galw am hyfforddiant yn y dyfodol y gwerth a roddir ar rwydweithio anffurfiol a mentora cymheiriaid (gydag adnoddau tymor hirach i fentoriaid) gan gyfranogwyr a darparwyr.

Mae lle pwysig iawn ar gyfer dysgu strwythuredig fel hyfforddiant a gweithdai/gweminarau wedi'u targedu, a dyma'r math mwyaf cyffredin o ddysgu a ddarperir ar hyn o bryd. Ond mae ymagwedd fwy distrwythur a rhyngweithiol yn amlwg yn cael ei gwerthfawrogi a gall hyn fod yn effeithiol wrth ymateb i anghenion dysgu unigol, yn enwedig o ran trosglwyddo gwybodaeth a meithrin partneriaethau dysgu tymor hirach.

Galw am ddysgu yn y dyfodol - Cynnwys

Roedd gwahaniaethau amlwg rhwng yr hyn yr oedd gwahanol grwpiau yn chwilio amdano o hyfforddiant yn y dyfodol.

Mae gan grwpiau cymunedol gyda staff cyflogedig fwy o ddiddordeb na grwpiau gwirfoddol mewn cyflenwad ynni lleol, datblygiad busnes a buddion ynni cymunedol. Mae gan grwpiau gwirfoddol fwy o ddiddordeb na grwpiau gyda staff cyflogedig mewn newid ymddygiad, gweithio gyda gwirfoddolwyr ac ymateb ochr y galw (symud y galw am drydan i leihau galw gyda’r nos, a mabwysiadu lefelau cynyddol o ynni adnewyddadwy o fewn y system yn haws).

Mae'n werth nodi bod gan grwpiau sefydledig gyda staff cyflogedig fwy o ddiddordeb mewn datblygiad busnes na grwpiau gwirfoddol . Mae hyn yn awgrymu y gallai busnesau newydd gael budd o ychydig mwy o gynllunio a meddwl busnes.

Mae'n ddiddorol bod grwpiau gwirfoddol yn awyddus i ddysgu am farchnadoedd ynni newydd gan ganolbwyntio ar hyblygrwydd ac ymateb i'r galw. Mae hwn yn faes sy’n arbennig o heriol i ymgysylltu ag ef yn awr, gyda chymhlethdod, a diffyg gwerth, yn y marchnadoedd hyblygrwydd sefydledig. Efallai y byddai canolbwyntio mwy ar gamau cyntaf haws yn ddefnyddiol.

Roedd y diffyg cyfatebiaeth mwyaf arwyddocaol rhwng yr hyn sydd ar gael ar hyn o bryd a’r hyn y gofynnwyd amdano yn ymwneud â dysgu am newid ymddygiad, lle mae’r cyfleoedd presennol yn isel, ond mae’r galw’n uchel.

Materion allweddol a godwyd

Mae materion a godwyd yn yr arolwg hefyd yn cynnwys yr angen i baru canlyniadau dysgu yn gliriach ag anghenion dysgu a gwybodaeth flaenorol , ac angen i ganolbwyntio dysgu ar alluogi gweithredu ymarferol. Yn ystod y gweithdy, roedd dymuniad cryf am ddysgu gweithredol, lle mae’r dysgu’n ymestyn y tu hwnt i sesiwn unigol wedi’i ynysu oddi wrth gyflwyniad ymarferol. Sawl gwaith yr ydym wedi bod ar gyrsiau hyfforddi, ac yna chwe mis yn ddiweddarach pan fydd angen y wybodaeth arnom mewn gwirionedd, rydym wedi anghofio rhannau allweddol ohoni?

Roedd materion eraill yn cynnwys gwerth dysgu trawsffiniol ar lefel genedlaethol , ond hefyd gwerth dysgu a gynigir yn lleol sy’n arbennig o berthnasol i anghenion lleol, pwysigrwydd meithrin capasiti, mwy o hyfforddiant galwedigaethol a’r angen i dynnu rhwystrau i gyfranogiad a chynyddu amrywiaeth.

Strwythuro rhwydwaith agored

Mae cryn dipyn o ddysgu ar gael eisoes, ac mae llawer ohono'n amlwg yn cael ei werthfawrogi os nad yw bob amser wedi'i dargedu'n ddelfrydol, yn hygyrch, neu'n cynnwys adnoddau da. Yn y dyfodol, bydd gwell mapio ac arwyddbostio dysgu presennol yn hollbwysig.

Cydnabuwyd hefyd ei bod yn bwysig osgoi dyblygiad trwy adeiladu ar yr hyn sydd eisoes ar gael lle bo'n briodol. Mae angen integreiddio proses o gydweithio a chydgynhyrchu o fewn datblygiad unrhyw gais am arian, felly nid yw cynigion yn dibynnu'n unig ar wybodaeth neu ddiddordebau ychydig o gymeriadau neu sefydliadau cryf.

Mynegwyd angen clir hefyd i’r rhwydwaith fod yn agored i newid, gan ganiatáu i ddarparwyr dysgu newydd ymgysylltu a mynd i’r afael ag anghenion dysgu newydd, wrth i’r sector ddatblygu dros amser. Does dim modd trefnu a chynllunio popeth ar y diwrnod cyntaf

Pwrpas

Yn ystod y gweithdy, awgrymodd y cyfranogwyr y dylai rhwydwaith dysgu newydd ategu trosglwyddiad cyflymach a mwy cyfiawn i sero net trwy alluogi a grymuso cymunedau i gael yr effaith fwyaf posibl ar leihau carbon a thlodi tanwydd. Mae'n bryd i ni gyd ddechrau meddwl.

Os hoffech ymgeisio ar gyfer y ffrwd rhwydwaith dysgu ynni, anogwn i chi gysylltu â ni ar climateactionfund@tnlcommunityfund.org.uk cyn i chi gyflwyno eich mynegiant diddordeb. Y dyddiad olaf i gyflwyno eich mynegiant diddordeb yw 28 Gorffennaf 2023. Darllenwch y meini prawf llawn a dysgwch sut i ymgeisio.

Mae'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd bellach ar agor i geisiadau sy'n canolbwyntio ar brosiectau ynni sydd wedi’u llywio gan y gymuned. Hoffem ddarparu arian y Loteri Genedlaethol i brosiectau sy’n seiliedig ar lefydd ac ar gyfer y DU gyfan sy’n dangos rôl weithredol cymunedau wrth fynd i’r afael â newid hinsawdd tra’n taclo heriau ynni sy’n wynebu pobl.

Pam ein bod yn canolbwyntio ar Ynni a Hinsawdd

Mae cynhyrchu a defnyddio ynni yn cyfrannu dros ddau draean o allyriadau nwyon tŷ gwydr byd-eang. Mae'r DU wedi ymrwymo i leihau ei hallyriadau carbon 78% erbyn 2035, ac i gyflawni allyriadau Sero Net erbyn 2050. Mae defnydd ynni mewn cartrefi ledled y DU, o wresogi, dŵr poeth a defnyddio offer trydan, yn cyfrif am tua 20% o allyriadau carbon y wlad.

Pe bai pob cartref yn cymryd mesurau effeithlonrwydd ynni, gallai gyrraedd 11% o darged carbon y DU ar gyfer 2050. Ar ddiwedd 2022, lansiodd llywodraeth y DU ei hymgyrch arbed ynni £18 miliwn ‘It All Adds Up’ i godi ymwybyddiaeth y cyhoedd o gamau cost isel neu rhad y gall pobl eu cymryd i wella effeithlonrwydd ynni mewn cartrefi.

Yn ystod y misoedd diwethaf, mae biliau ynni cynyddol wedi amlygu heriau ein dibyniaeth ar farchnadoedd tanwydd ffosil byd-eang ar gyfer pŵer a gwres. Mae ymchwil yn dangos bod y prisiau ynni cynyddol hyn yn debygol o daro aelwydydd incwm is yn anghymesur, gan eu bod yn gwario mwy o’u hincwm ar filiau cyfleustodau ac efallai eu bod yn profi tlodi tanwydd yn barod.

Bydd newid sut rydym yn defnyddio ynni yn cael effaith fawr ar ein hinsawdd gan hefyd sicrhau manteision economaidd, iechyd a lles sylweddol i bobl a chymunedau. Gall mesurau effeithlonrwydd ynni sy'n gwella fforddiadwyedd ynni gael effaith fesuradwy ar wella lles meddyliol ac iechyd corfforol, megis lleihau symptomau cyflyrau anadlol a chardiofasgwlaidd, gwynegon, arthritis ac alergeddau.

Gall prosiectau ynni cymunedol ddod â buddion niferus, gan gynnwys datblygu sgiliau newydd o fewn cymunedau, cefnogi'r newid i systemau ynni newydd, ysgogi'r economi leol, a gostwng biliau ynni yn ogystal â lleihau allyriadau carbon. Credwn y gall prosiectau ynni cymunedol llwyddiannus ysbrydoli gweithredu ar raddfa, datblygu ymddygiad cynaliadwy hirdymor ar lefel leol ac yn hollbwysig, sicrhau bod y cyd-fuddiannau hyn o brosiectau ynni cymunedol yn cael eu dosbarthu a’u cyrchu’n deg ar draws cymunedau yn y DU.

Y mathau o brosiectau y byddwn yn eu hariannu

Rydym yn cydnabod bod rhai grwpiau'n wynebu rhwystrau sylweddol i gymryd rhan mewn prosiectau ynni cymunedol; mae hyn yn arbennig o wir ar gyfer aelwydydd incwm is, pobl â chyflyrau iechyd, trigolion gwledig a rhentwyr, sydd i gyd yn cyfrannu at y rhaniad cynyddol rhwng mynediad i drosglwyddo i systemau ynni newydd, a fforddiadwyedd i wneud hynny.

Ymhlith y rhwystrau ychwanegol a allai effeithio ar gyfranogiad mewn prosiectau ynni y mae mynediad cyfyngedig at wybodaeth ddibynadwy, arferion hirsefydlog sy'n anodd eu newid, a chamsyniadau ynghylch effeithlonrwydd ynni.

Drwy’r Gronfa Gweithredu Hinsawdd, hoffem gefnogi mentrau Ynni a Hinsawdd yn enwedig sy’n deall ac yn helpu tynnu’r rhwystrau hyn i gyfranogiad ac sy’n cynnwys y rhai sydd â’r risg fwyaf o gael eu hepgor o’r sgwrs hinsawdd.

Nid yw’r gronfa hon ar gyfer prosiectau ar raddfa fach sydd â photensial cyfyngedig i dyfu, ac yn anffodus, ni allwn gefnogi prosiectau sy’n chwilio am arian cyfalaf i raddau helaeth. Yn hytrach, rydym yn bwriadu cefnogi prosiectau uchelgeisiol sydd â hanes cryf a’r potensial i adeiladu momentwm ac ysbrydoli eraill i weithredu ledled y DU. Mae gennym ddiddordeb arbennig mewn prosiectau a all ddod â gwahanol chwaraewyr ynghyd i gyflawni trawsnewidiad mwy hirdymor.

Darllenwch y meini prawf llawn ar gyfer Y Gronfa Gweithredu Hinsawdd – Ynni a Hinsawdd a sut i gyflwyno cais.

Enghreifftiau o brosiectau sy'n canolbwyntio ar Ynni a Hinsawdd

Os ydych chi'n ystyried gwneud cais i'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd, mae'r prosiectau canlynol - rhai wedi'u hariannu diolch i chwaraewyr y Loteri Genedlaethol ac eraill ddim - yn cynnig ysbrydoliaeth ar gyfer y math o brosiectau rydyn ni'n bwriadu eu hariannu (er nad yw hon yn rhestr gyflawn).

Prosiectau arddangos y gall pobl eu gweld, eu teimlo a chael eu hysbrydoli ganddynt:

Mae Futureproof, yn Ne-orllewin Lloegr, yn ceisio gwneud gwelliannau carbon isel i gartrefi yn ddewis naturiol. Dan arweiniad y Ganolfan Ynni Cynaliadwy (CSE) ynghyd â’i bartneriaid Cyngor Dinas Bryste, y Gofrestr Werdd a Greenhouse PR, mae’r prosiect yn cynnig ystod o weithgareddau gan gynnwys gwasanaeth cyngor dros y ffôn, hyfforddiant i gwmnïau lleol, ac arddangosiadau Green Open Homes sy’n galluogi perchnogion tai i ddysgu a chael eu hysbrydoli gan enghreifftiau go iawn o fesurau cartrefi carbon isel. Maent yn cynnal digwyddiadau wyneb yn wyneb ac ar-lein, gan gynnwys astudiaethau achos ôl-osod cartref a gyflwynir gan berchnogion tai.

Mae zero carbon house yn Birmingham wedi’i gynllunio i stopio’r defnydd o danwydd ffosil. Nid oes unrhyw garbon yn cael ei ryddhau i'r atmosffer o'r cartref teuluol unigryw hwn ac nid oes unrhyw filiau tanwydd chwaith. Dyma’r ôl-osod di-garbon cyntaf yn y DU – yr unig dŷ presennol sydd wedi’i uwchraddio i un o’r safonau mwyaf manwl gywir mewn dylunio gwyrdd, sef Lefel 6 Cod gwreiddiol y DU ar gyfer Cartrefi Cynaliadwy. Mae diwrnodau agored zero carbon house yn rhoi cyfle i bobl sydd â diddordeb mewn ôl-osod a byw â llai o garbon i weld a chyffwrdd â’r tŷ a siarad â pherchnogion i ddarganfod sut mae’n gweithio.

Prosiectau sy’n sicrhau buddion cymdeithasol ac economaidd ychwanegol:

Mae Healthy Homes yn defnyddio arian y Loteri Genedlaethol i sicrhau bod pobl yn Frome sydd mewn perygl o gael cartrefi oer yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt. Mae llythyrau a gweminarau yn cyfeirio trigolion at gyngor dibynadwy i helpu gwella eu hiechyd, arbed arian a lleihau eu hôl troed carbon. Gyda 30% o allyriadau Frome yn dod o ddefnydd ynni cartrefi, mae gwella effeithlonrwydd ynni yn hanfodol i leihau'r ôl troed carbon lleol a chadw pobl fregus yn iach trwy'r misoedd oerach.

Nod The Cold Homes Energy Efficiency Survey Experts (C.H.E.E.S.E.) Project, CIC dielw o Fryste a phrosiect a ariannwyd gan y Loteri Genedlaethol yn flaenorol, yw lleihau colledion ynni domestig trwy ddefnyddio offer delweddu thermol unigryw i ddangos i bobl o ble maent yn colli gwres o’u cartrefi. Mae’r arolygon hyn, sydd am ddim i aelwydydd ar incwm is, yn rhoi gwybodaeth i breswylwyr am ddatrysiadau cost isel effeithiol er mwyn arbed arian, gwella eu cysur a lles, a lleihau eu defnydd ynni a’u hôl troed carbon.

Prosiectau sy’n hybu newid ymddygiad:

Gan ddefnyddio cyllid y Loteri Genedlaethol, mae Climate Action Fife yn gweithio ar draws sectorau a rhanddeiliaid allweddol i feithrin gallu a gwytnwch yn Fife. Mae Climate Action Fife yn datblygu ymgyrchoedd newid ymddygiad newydd ar y cyd â rhaglen o sgyrsiau ymgysylltu effeithlonrwydd ynni, gweithdai a digwyddiadau gyda ffocws ar newidiadau ymddygiad hirdymor. Gan flaenoriaethu’r grwpiau sydd â’r angen mwyaf, mae Climate Action Fife yn defnyddio dull dyfnach i ymgysylltu â gweithredu hinsawdd, gan gynnwys y rhai sy’n cael eu hepgor o’r sgwrs hinsawdd ar hyn o bryd.

Mae Warmworks Scotland, menter ar y cyd rhwng Changeworks, Energy Saving Trust ac Everwarm, yn darparu Warmer Homes Scotland. Wedi’i ariannu gan Lywodraeth yr Alban, mae’r cynllun yn tynnu ar y ddamcaniaeth newid ymddygiad ddiweddaraf, gan gynnwys model ISM Llywodraeth yr Alban (Unigol, Cymdeithasol a Materol), i helpu teuluoedd bregus ac incwm is. Mae’r prosiect yn rhoi cyngor cam wrth gam ar effeithlonrwydd ynni, gan annog newid ymddygiad yn y tymor hir a chynnig cymorth o’r dechrau i’r diwedd i wneud gwelliannau fel inswleiddio gwell a gwresogi newydd neu wedi’i atgyweirio.

Prosiectau meithrin capasiti sy’n helpu cymunedau i ddatblygu gwybodaeth a sgiliau:

Mae Green Meadows, prosiect a ariennir gan y Loteri Genedlaethol, yn gweithio gyda phobl leol i adeiladu cymuned, trwy ddysgu ymarferol, hyfforddiant a chyngor, i weithredu gyda'i gilydd ar newid hinsawdd. Mae eu harolygon rhad ac am ddim Future-Fit Homes yn rhoi cynlluniau arbed ynni wedi’u teilwra i breswylwyr i leihau allyriadau carbon, lleihau biliau ynni a gwella cynhesrwydd cartrefi. Mae Green Meadows yn dangos yr hyn sy’n bosibl o ran effeithlonrwydd ynni pan fydd cymdogaeth wedi’i grymuso i liniaru newid hinsawdd a meithrin gwytnwch trwy weithredu unigol a chyfunol.

Mae Community Energy Pathways, a ddarperir gan Community Energy South, yn darparu’r sgiliau a’r offer i grwpiau ynni cymunedol ddatblygu, adeiladu gwytnwch lleol a chreu swyddi ar draws cymunedau. Mae'r rhaglen hefyd yn cefnogi awdurdodau lleol i nodi sut y gellir ymgorffori ynni cymunedol yng nghynlluniau gweithredu hinsawdd cynghorau i adeiladu newid systemig gyda chymunedau'n arwain o'r blaen.

Nod y Retrofit Engagement Programme, a ddarperir gan Zero Carbon Harrogate, yw lleihau’r effaith ar yr hinsawdd o ddefnyddio ynni domestig drwy gyflymu’r broses o ddarparu gwasanaethau ôl-osod lleol. Mae'r prosiect, a ariennir gan y Loteri Genedlaethol, yn gweithio ar y cyd â Chyngor Bwrdeistref Harrogate i gynnal arolwg manwl a fydd yn nodi bylchau gwybodaeth trigolion ar fesurau arbed ynni domestig ac ôl-osod. Yn ogystal, bydd y rhaglen yn diogelu adeiladwyr a masnachwyr yr ardal at y dyfodol trwy ddarparu hyfforddiant ôl-osod.

Prosiectau sy’n galluogi cymunedau i ddeall ac ymgysylltu â chyfleoedd ar gyfer cynhyrchu ynni glân, nad ydynt yn defnyddio tanwyddau ffosil:

Mae’r prosiect a ariennir gan y Loteri Genedlaethol Ynni Lleol yn defnyddio data mesuryddion clyfar a phartneriaethau gyda chwmnïau manwerthu ynni i greu ‘clybiau ynni’ – grwpiau o gymunedau lleol sy’n cytuno i geisio cyfateb eu galw i’r adegau pan mae cynhyrchiant adnewyddadwy lleol ar ei uchaf. Mae’r model Ynni Lleol yn gwneud pŵer yn wirioneddol leol, gan fuddio economi’r gymuned tra’n datgarboneiddio’r system bŵer. Mae hyn yn galluogi pobl i fanteisio ar ynni di-garbon lleol i’r eithaf, cynyddu refeniw ar gyfer ynni adnewyddadwy ar raddfa fach i ganolig a gwneud arbedion ar filiau ynni.

Mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn disgwyl ymrwymo dros £75 miliwn i gefnogi cymunedau gyda chostau byw yn ystod y flwyddyn nesaf. Gweler rhestr o'n holl raglenni ariannu sydd ar agor ar hyn o bryd ac sydd ar gael ledled y DU.

Os nad yw'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd yn addas i chi, efallai y byddwch am ystyried cyllidwyr eraill. Mae ein Hwb Hinsawdd yn cynnwys cyllidwyr posibl eraill y gallech gysylltu â nhw.

Noder, mae'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd yn dal i fod ar agor i geisiadau sy'n canolbwyntio ar y cysylltiad rhwng Natur a Hinsawdd hefyd. Dysgwch ragor am y meini prawf ar gyfer y thema hon ac Ynni a Hinsawdd ar Cronfa Gweithredu Hinsawdd gan gynnwys manylion ar sut i wneud cais.

Hen flog yw hwn. Mae'r cyllid bellach wedi cau.

Mae’r Gronfa Gweithredu Hinsawdd bellach ar agor i geisiadau gyda ffocws cychwynnol ar fyd natur a’r hinsawdd. Mae pandemig COVID-19 wedi dangos yn eglur y cysylltiad rhwng cymdeithas, yr economi a’r byd naturiol. Mae hyn yn cyflwyno cyfle mawr a gweddol ddigyffwrdd i gymunedau chwarae rôl ganolog wrth weithio â byd natur i fynd i’r afael ag achosion a chanlyniadau newid hinsawdd.

Pam rydym ni’n canolbwyntio ar fyd natur a’r hinsawdd

Mae’r DU wedi colli llawer o’i amgylchedd naturiol i weithgarwch dynol – mwy na’r rhan fwyaf o wledydd eraill yn y byd. Mae’r DU 189fed yn y byd ar gyfer bioamrywiaeth. Mae’r effeithiau hyn yn aml yn cael eu teimlo mwyaf mewn rhai o’n cymunedau mwyaf difreintiedig.

Wedi’i ddisgrifio fel y ‘lladdwr distaw’, mae colled bioamrywiaeth yn derbyn llai o sylw gan y cyfryngau na chynhesu byd-eang er gwaethaf ei effaith fwy. Mae’r newyddion yn canolbwyntio ar effeithiau dinistriol llifogydd, sychder a thanau; ond mae gan golled bioamrywiaeth effeithiau mwy hirdymor ar gyfer dyfodol ein planed.

Mae tri chwarter o wlypdiroedd y Ddaear wedi cael eu colli ers dechrau’r chwyldro diwydiannol, ac mae gostyngiad o 68% wedi bod ym mhoblogaeth mamaliaid, adar, amffibiaid, ymlusgiaid a physgod y byd dros y 50 mlynedd diwethaf.

Mae’r argyfwng hinsawdd a’r argyfwng byd natur yn gysylltiedig iawn. Mae prosiectau sy’n canolbwyntio ar natur yn cynnig ffyrdd effeithiol o amddiffyn, adfer a rheoli ecosystemau gan fynd i’r afael â newid hinsawdd a cholled bioamrywiaeth hefyd. Ond, yr un mor bwysig, mae prosiectau o’r fath yn gallu cynnig nifer o fanteision i bobl leol, gan gynnwys y potensial i hybu cyflogaeth a dysgu sgiliau newydd i bobl, gan gefnogi cymunedau i fachu ar gyfleoedd a gynhyrchwyd gan y trosglwyddiad i’r economi werdd.

Mae’r elfen ddynol hon yn bwysig wrth ddylunio prosiectau newydd. Mae mynediad gwell at fyd natur yn cael effaith arwyddocaol ar ein hiechyd a lles. Mewn astudiaeth ddiweddar gan RSPB (Y Gymdeithas Frenhinol dros Warchod Adar), dywedodd 63% o bobl fod gwylio a gwrando ar yr adar yn ychwanegu at eu mwynhad bywyd ers dechrau COVID-19. Mae treulio amser ym myd natur yn cynnig amrywiaeth eang o fanteision iechyd a lles sy’n cynnwys gwell cwsg, lleihad mewn gorbryder ac iselder, pwysedd gwaed is a lefelau straen is.

Er bod natur yn ymddangos yn hygyrch i bawb, canfuodd adolygiad gan Iechyd Cyhoeddus Lloegr yn 2020 fod pobl hŷn, y rhai hynny sydd ag iechyd gwael, pobl o statws economaidd-gymdeithasol is, pobl ag anabledd corfforol, lleiafrifoedd ethnig, a phobl sy’n byw mewn ardaloedd difreintiedig i gyd yn llai tebygol o ymweld â mannau gwyrdd. Yn ystod y pandemig, roedd 73% o blant o aelwydydd incwm is yn treulio llai o amser yn yr awyr agored o gymharu â 57% mewn aelwydydd incwm uwch (Natural England).

Mathau o brosiectau y gallem eu hariannu

Mae diddordeb gennym i ddarparu cyllid y Loteri Genedlaethol i brosiectau sy’n defnyddio natur i annog gweithredu hinsawdd a arweinir gan y gymuned yn y mannau yr ydym ni’n byw ac yn gweithio ynddynt, ac sy’n gallu cynnig manteision cymdeithasol ac economaidd pwysig eraill, fel iechyd gwell ar draws cymunedau neu ddatblygiad sgiliau neu swyddi ‘gwyrdd’.

Yn benodol, rydym ni’n ceisio adnabod a chefnogi prosiectau a fydd yn ysbrydoli cymunedau i weithredu yn erbyn newid hinsawdd ac:

• Sydd â photensial i dyfu
• Sy’n ymgysylltu â phobl o wahanol lefelau o’u hecosystem (cymunedau, y sector preifat, y byd academaidd, y cyfryngau, polisi ac ymarfer) i greu amodau ar gyfer newid systemig
• Sy’n defnyddio straeon neu ddulliau creadigol i ymateb i newid hinsawdd trwy natur
• Sy’n profi naratifau newydd am fyd natur i hyrwyddo newid ymddygiad ac ymgysylltu â chynulleidfaoedd nad ydynt yn ymgysylltu â gweithredu hinsawdd
• Sy’n dangos eu heffaith amgylcheddol a charbon
• Sydd ag awydd ac agwedd cryf tuag at rannu dysgu a chysylltu ag eraill i rannu arferion a chydweithredu

Hoffem ariannu partneriaethau a arweinir gan y gymuned sy’n cynnwys pobl leol sy’n deall yr hyn sydd ei angen yn eu hardal leol, ac sydd wedi’u dylunio a’u darparu ganddynt. Rydym ni hefyd yn chwilio i gefnogi partneriaethau DU-cyfan sy’n cael eu cynnal ar draws o leiaf dwy wlad yn y DU.

Dylai fod gan brosiectau gynlluniau eglur sy’n mynd i’r afael â rhwystrau cyfranogi ar gyfer pobl a chymunedau sydd wedi’u tangynrychioli. Dylen nhw geisio ymgysylltu â’r cyhoedd, gan gynnwys y rhai hynny nad ydynt yn gweithredu yn erbyn newid hinsawdd eisoes.

Hoffem ariannu rhai prosiectau a arweinir gan bobl a chymunedau sydd wedi cael eu heffeithio’n fwy niweidiol gan newid hinsawdd hefyd, er enghraifft, cymunedau sy’n byw mewn ardaloedd lle mae perygl o lifogydd.

Mewn ardaloedd trefol, ystyrir prosiectau sy’n adeiladu toeon gwyrdd, plannu coed, adfer perthi, gwella rheolaeth llifogydd, neu’n sefydlu draenio cynaliadwy yn berthnasol. Mae prosiectau sy’n adfer gwlypdiroedd, adfywio morfeydd heli, neu gynefinoedd ein rhywogaethau sy’n dirywio hefyd yn gallu gwneud cyfraniad mawr.

Darllenwch y meini prawf cyfan ar gyfer y rhaglen ac ymgeisiwch yma

Enghreifftiau o brosiectau sy’n canolbwyntio ar natur

Mae’r prosiectau canlynol, rhai a ariannwyd diolch i chwaraewyr y Loteri Genedlaethol a rhai arall heb, yn cynnig ysbrydoliaeth i gymunedau sy’n meddwl am ymgeisio ar gyfer rhaglen y Gronfa Gweithredu Hinsawdd. Rydym ni hefyd yn agored i glywed am syniadau a dulliau newydd i gymunedau, yr hinsawdd a byd natur.

Defnyddio byd natur i fynd i’r afael â phroblemau cynyddol yr hinsawdd: Rhaglen gwytnwch cymunedol cenedlaethol yw Communities Prepared, prosiect a ariennir gan y Loteri Genedlaethol sy’n rhoi gwybodaeth a hyder i Wirfoddolwr Argyfwng Cymunedol (CEV) a grwpiau Warden Llifogydd i baratoi, ymateb ac adfer o amrywiaeth o sefyllfaoedd argyfwng, o lifogydd a digwyddiadau tywydd difrifol i bandemigau.

Yn y South Downs, mae Ouse Valley CARES (Gweithredu Hinsawdd, Ecosystemau Gwydn a Chynaliadwyedd) wedi bod yn defnyddio cyllid y Loteri Genedlaethol i geisio gweithredu datrysiadau naturiol i secwestru carbon a ‘gwneud lle i ddŵr’ yn nalgylch Ouse, gan helpu lleihau perygl llifogydd a gwella gwytnwch sychder; cysylltu cynefinoedd, gwella ansawdd dŵr, hybu mannau gwyrdd a magu addysg.

Archwilio systemau cynhyrchu bwyd sy’n llai niweidiol i fyd natur: Ar Ynys Skye, mae Climavore, a ariennir gan y Loteri Genedlaethol, wedi creu platfform sy’n dod â phob lefel o’r ecosystem ynghyd. Mae Climavore yn cydweithredu gydag arbenigwyr mewn sawl maes, o ecoleg, bywydeg forol, agronomeg, maeth, a pheirianneg i ffermwyr lleol, pysgotwyr, haneswyr a phlant ysgol i hyrwyddo systemau bwyd arfordirol amgen ac adfywiol.

Mae Zero Carbon Guildford yn treialu dulliau ffermio fertigol yng nghanol y dref, gan gydweithio gyda’r farchnad ffermwyr leol a phartneriaid eraill i arddangos cynhyrchu bwyd lleol a symud tuag at ‘sofraniaeth bwyd’.

Creu mannau naturiol newydd, hygyrch yn y llefydd yr ydym ni’n byw ac yn gweithio: Mae Backyard Nature yn ysbrydoli plant a theuluoedd i helpu planhigion ac anifeiliaid i ffynnu ar ddarn o natur eu hunain – boed ydyn nhw’n byw yng nghanol dinas neu yng nghefn gwlad.

Ymateb a arweinir gan y gymuned oedd The Wildflower Alleys in the Heart of Belfast er mwyn mynd i’r afael â lefelau llygredd a throsedd uchel trwy drawsffurfio strydoedd cefn eu cymdogaethau i erddi blodau gwyllt sy’n ffynnu.

Annog ymwybyddiaeth amgylcheddol trwy gynyddu cyfleoedd dysgu awyr agored: Wedi’i gefnogi gan Gronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol, defnyddiodd y rhaglen beilot My School, My Planet ddysgu awyr agored i gefnogi plant o gefndiroedd difreintiedig i ymgysylltu â dysgu unwaith eto yn dilyn y cyfnod clo COVID-19 cyntaf. Anogodd y rhaglen gysylltiad ehangach i ddisgyblion gyda’u treftadaeth naturiol a newid hinsawdd.

Yng Ngorllewin Swydd Efrog, mae’r rhaglen Growing Resilience a arweinir gan Gyngor Calderdale ac a ariennir diolch i chwaraewyr y Loteri Genedlaethol yn canolbwyntio ar weithio gyda chymunedau gwledig i ddarparu rheolaeth tir cynaliadwy a thyfu migwyn – planhigyn pwysig wrth reoli llifogydd yn ogystal â ffurfio mawnogydd dros amser, dalfa garbon hanfodol. Mae 70 o bobl ifanc o ysgolion lleol yn arbrofi â thyfu migwyn yn eu dosbarthiadau ac mae 37 o wirfoddolwyr cymunedol pellach yn tyfu migwyn yn weithredol.

Defnyddio dulliau creadigol i ymgysylltu cymunedau â’r hinsawdd a byd natur: Gan ddefnyddio cyllid y Loteri Genedlaethol, cefnogodd brosiect WWF y DU ‘Mobilising UK Communities to Tackle the Climate and Nature Crisis’ o leiaf 250 o arweinwyr cymunedol lleol o gefndiroedd amrywiol i gynnal sgriniadau cymunedol digidol o ‘David Attenborough: A Life on Our Planet’. Galluogodd cyfres hyfforddi a gweithdai ar-lein gamau gweithredu newid hinsawdd sy’n briodol ar gyfer yr ardal leol.

Mae Manchester Climate Change Agency (MCCA), prosiect sydd hefyd yn cael ei ariannu gan y Loteri Genedlaethol, yn gweithio â phartneriaid lleol a Hubbub ar ‘In our Nature’, ymgyrch sy’n cefnogi grwpiau lleol i ddod â datrysiadau hinsawdd creadigol eu hunain yn fyw. Hyd heddiw, mae’r prosiect wedi lansio prosiectau gwyrddu trefol arloesol sy’n archwilio sut mae treulio amser ym myd natur yn helpu cysylltu newid hinsawdd â’n bywydau bob dydd, gan gynnwys siop ‘pop up’ yng nghanol dinas Manceinion.

Dysgwch ragor am y meini prawf ar gyfer y Gronfa Gweithredu Hinsawdd ac am fanylion sut i ymgeisio

Gan Nicolas Croll

Niamh Mawhinney, 24, Leeds

Cyhyd ag y gallaf gofio rwyf wedi bod yn angerddol am weithredu yn yr hinsawdd. Rwy'n cofio sefyll yn Sgwâr Trafalgar yn wyth oed gyda fy chwaer a fy nhad, yn barod i ymuno â'm taith gyntaf ar weithredu yn yr hinsawdd. Nid tan yn ddiweddarach y dechreuais ddeall yn llawn cymhlethdod a brys y sefyllfa fyd-eang yr ydym ynddi. Dros y pedair blynedd diwethaf, fy nod oedd bod yn rhan o'r ateb ar lefel unigol a chymunedol; wrth ysgogi fy hun ac eraill i wneud mwy i ddiogelu ein hamgylchedd naturiol.

Wrth wirfoddoli i Our Bright Future eleni, ddos i ar draws y cyfle i weithredu fel Cynghorydd Ieuenctid ar gyfer rownd dau o'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd sy'n canolbwyntio ar fynd i'r afael â gwastraff a defnydd. Cefais chwilfrydedd gan y posibilrwydd o fod yn rhan o brosiect mor gyffrous. Yr ydym yn byw mewn cymdeithas sy'n cael ei gyrru gan ddefnydd, adroddwyd bod y DU yn unig wedi cynhyrchu 222.2 miliwn tunnell o wastraff yn 2018. Mae'n anodd gwybod ble i ddechrau gyda mater mor amlochrog, yn enwedig pan ystyriwn effaith y diwydiannau ffasiwn cyflym, bwyd a thechnoleg. Rydym yn aml yn clywed yr hyn sy'n digwydd ar lefel ryngwladol, wedi'i enghreifftio gan y sylw diweddar yn y cyfryngau i Uwchgynhadledd Gweithredu Hinsawdd COP 26. Fodd bynnag, yr oeddwn yn awyddus i ddysgu mwy am yr hyn sy'n digwydd ar lefel lawr gwlad a chymunedol.

Roedd yn braf ac yn galonogol gweld yn uniongyrchol y mentrau ysbrydoledig y mae'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd yn eu cefnogi. Mae prosiectau sy'n cael eu rhedeg gan sefydliadau fel Caffi Ieuenctid Fuse yng Nglasgow a Global Action Plan yn mynd y tu hwnt i geisio lleihau gwastraff a gorddefnydd (a fydd yn anochel yn cael effaith gadarnhaol ar leihau allyriadau carbon) ond maent yn mynd ati i ysgogi pobl a chymunedau i gydweithio, ymdrech sydd ei hangen arnom yn awr yn fwy nag erioed.

At hynny, mae fy rôl fel Cynghorydd Ieuenctid wedi fy ngalluogi i werthfawrogi i ba raddau y mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol a'u partneriaid yn gwerthfawrogi llais ieuenctid. Mor aml, rydym wedi'n hamgylchynu gan ddarllediadau yn y cyfryngau sy'n rhannu effeithiau niweidiol newid yn yr hinsawdd, ac yna gêm feio pwy sy'n gyfrifol. Nid yw'n syndod bod pryder yn yr hinsawdd i rai pobl ifanc yn bryder gwirioneddol. Dyna pam mae'n hanfodol ein bod yn rhoi cyfle i bobl ifanc gael sedd rheng flaen wrth y bwrdd. Drwy fentrau fel y Gronfa Gweithredu Hinsawdd, mae pobl ifanc fel fi yn cael cyfle i gael llais uniongyrchol wrth flaenoriaethu ac amlygu'r materion y mae pobl ifanc a chymunedau ymylol yn eu hwynebu.

Mae fy ymwneud â'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd wedi ysgogi fy uchelgais i barhau i wneud gwahaniaeth ym mhob ffordd y gallaf. Boed hynny drwy e-bostio fy landlord am gyfleusterau ailgylchu gwell yn fy llety, gwneud dewisiadau mwy ymwybodol o ble rwy'n prynu fy nillad neu'n rhannu mentrau cynaliadwy ar y cyfryngau cymdeithasol. Rwyf wedi dysgu nad oes unrhyw gamau'n rhy fach. Rwyf hefyd wedi ymuno â rhaglen addysgol Arweinwyr Ifanc y Cenhedloedd Unedig yn ddiweddar, cwrs academaidd lle byddaf yn cynnal ymchwil fanwl ar nodau datblygu cynaliadwy byd-eang 2030 yn ogystal â hyrwyddo arweinyddiaeth ieuenctid byd-eang. Fy nymuniad yw parhau i helpu i adeiladu dyfodol mwy cynaliadwy i bawb.

"Mae newid yn yr hinsawdd yn argyfwng byd-eang a gallwn deimlo'n ddi-rym yn hawdd i wneud unrhyw beth yn ei gylch. Ond gallwn weithredu ar lefel leol."

Saskia McCracken, Cydlynydd Gwirfoddolwyr yn Ymddiriedolaeth Datblygu Cymunedol Inverclyde a ariennir gan y Loteri Genedlaethol.

Ar draws y wlad mae grwpiau cymunedol lleol fel Ymddiriedolaeth Datblygu Cymunedol Inverclyde yn dangos ffyrdd arloesol i ni leihau ein hôl troed carbon, ac yn benodol, helpu i leihau gwastraff bwyd yr Alban.

Yn ôl y WWF, amcangyfrifir bod 40% o'r holl fwyd sy’n cael ei dyfu yn mynd i wastraff bob blwyddyn. Pan fydd y bwyd hwn yn pydru, mae llawer iawn o nwy methan yn cael ei ryddhau, sy'n un o brif achosion newid yn yr hinsawdd.

Gyda hynny mewn golwg, buom yn siarad â'r bobl y tu ôl i ddau bantri a bwtri cymunedol a ariennir gan y Loteri Genedlaethol i ddarganfod sut maen nhw’n rhoi bwyd dros ben a chynnyrch a dyfir yn lleol i ddefnydd da.

Ymddiriedolaeth Datblygu Cymunedol Inverclyde

Mae'r pantrïoedd yn cael eu rhedeg gan wirfoddolwyr ac yn gwerthu bwyd dros ben o ansawdd da am brisiau fforddiadwy.

Yn dilyn llwyddiant eu Pantri Dim Gwastraff yn Greenock, bydd Ymddiriedolaeth Datblygu Cymunedol Inverclyde yn agor pantri arall yn Port Glasgow diolch i ddyfarniad diweddar gan y Loteri Genedlaethol o £149,456.

Bydd y pantri yn cael ei arwain gan aelodaeth, yn cael ei redeg gan wirfoddolwyr ac yn gwerthu bwyd dros ben o ansawdd da am brisiau fforddiadwy. Gall unrhyw un yn Inverclyde ddod yn aelod a byddant yn gallu prynu tua deg eitem am £2.50 bob tro byddan nhw’n siopa – sydd fel arfer yn cyfateb i siopa gwerth £10 i £15. Mae hyn yn golygu y gall y gymuned arbed arian tra'n cefnogi cynaliadwyedd drwy brynu bwyd lleol a bwyd fyddai fel arall wedi mynd i wastraff.

Wrth fyfyrio ar lwyddiant a heriau model pantri'r grŵp, meddai Saskia McCracken, Cydgysylltydd Gwirfoddolwyr yn Ymddiriedolaeth Gymunedol Inverclyde:

"Ar hyn o bryd rydym yn bartner gyda phrosiect arall a ariennir gan y Loteri Genedlaethol, Inverclyde Shed, sy'n cyflenwi ffrwythau a llysiau ffres organig sy’n cael eu tyfu’n lleol i'n pantri Greenock, ac edrychwn ymlaen at ddatblygu'r bartneriaeth hon pan fyddwn yn agor pantri Port Glasgow."

"Mae ein Pantri Greenock wedi ennill dros 650 o aelodau ers agor ym mis Rhagfyr 2020 ac rydym wedi llwyddo i ddosbarthu dros 25 tunnell o gynnyrch a fyddai fel arall wedi mynd i wastraff."

Er bod mwy o siopau 'diwastraff' yn agor, maen nhw’n aml yn anfforddiadwy gan eu bod yn gwerthu bwyd Masnach Deg, organig a bwyd maes, a all fod yn ddrud. Dywed Saskia y gall hyn eu gwneud yn "anhygyrch i'r cyhoedd ehangach". Felly mae'r Ymddiriedolaeth yn canolbwyntio ar sicrhau bod bwyd dros ben o ansawdd da ar gael i bawb drwy weithio gydag elusennau eraill a ariennir gan y Loteri Genedlaethol a all ei gyflenwi, fel Inverclyde Shed a FareShare.

Drwy agor eu hail bantri byddant yn gallu gwneud siopa bwyd cynaliadwy yn hygyrch yn y ddwy dref fwyaf yn Inverclyde.

EATS Rosyth

Nod EATS Rosyth yw gwella addysg bwyd, lleihau gwastraff, tyfu a rhannu bwyd, ac yn ei dro helpu'r amgylchedd. Drwy eu gardd gymunedol, eu hwb cymunedol a'u perllan, mae EATS yn annog pobl i gymryd rhan mewn gwneud eu cymuned yn lle gwell i fyw ynddo, ac mae'n cynnig prydau wedi'u coginio gan ddefnyddio bwyd dros ben.

Maen nhw’n darparu cyngor a hyfforddiant pontio'r cenedlaethau i bobl dyfu eu gerddi eu hunain – gan eu dysgu sut i dyfu eu bwyd eu hunain a pharatoi prydau iach. Derbyniodd y grŵp £150,000 yn ddiweddar o grant y Loteri Genedlaethol i barhau â'u gwaith gwych, a bydd yn parhau i ddarparu cyfleoedd gwirfoddoli i gymuned Rosyth.

Mae Ethan Daish, Rheolwr Prosiect Bwyd EATS Rosyth yn dweud mwy wrthym am y prosiect:

"Mae pobl yn aml yn syrthio i'r fagl o brynu gormod o fwyd a chael gwared ar fwyd cwbl dda heibio ei ddyddiad ar ei orau cyn a byddem yn hapus i'w ailbwrpasu...Rydym yn cynnig gweithdai garddio a choginio ac yn codi ymwybyddiaeth o faterion amgylcheddol ar draws y gymuned gyfan."

Yn ogystal â'u gweithdai a'u gwaith pontio'r cenedlaethau, maen nhw hefyd yn canolbwyntio ar ddarparu bwyd i'w cymuned, a ddaeth yn fwyfwy pwysig drwy'r pandemig.

"Gallwch ddod i siopa gyda ni ar sail 'talu fel rydych chi’n teimlo'. Mae'n debyg ein bod yn achub dros 10 tunnell o fwyd dros ben y flwyddyn i'w rannu gyda'r gymuned, ynghyd â'r cynnyrch o'n gardd a'n perllan."

Teimlo wedi eich ysbrydoli? Cysylltwch â ni

Rydym yn falch o gefnogi cymunedau ledled yr Alban, a'r DU gyfan, sy'n gweithredu ar yr hinsawdd. Ac os yw'r prosiectau hyn wedi sbarduno syniad i chi – neu os oes gennych syniad prosiect mewn golwg yn barod – beth am gysylltu â ni?

Os oes gan eich grŵp cymunedol lleol syniad ar gyfer prosiect a fydd yn gweithredu ar fwyd, trafnidiaeth, ynni, gwastraff a defnydd neu'r amgylchedd naturiol, efallai y gallech gael grant drwy ein rhaglen Uno dros Ein Planed.

Ac os ydych chi'n chwilio am fwy o ysbrydoliaeth...

Mae pantrïoedd cymunedol yn un ffordd o weithredu ar yr hinsawdd ar lefel leol, y tro nesaf y byddwn yn sôn am yr hyn mae rhai grwpiau'n ei wneud i newid agweddau tuag at dyfu bwyd yn lleol.

Sefydlwyd Cwmni Buddiannau Cymunedol Enbarr Foundation yn

2017 fel cangen o fudiad recriwtio masnachol i gefnogi pobl i ddod o hyd i gyflogaeth trwy farchnadoedd niche a sgiliau a hyfforddiant ychwanegol.

Yn 2020 roeddent yn llwyddiannus yn derbyn grant y Loteri Genedlaethol i helpu gwaith gyda'r gymuned leol ac adeiladu sgiliau o amgylch gardd gymunedol.

Siaradom â Vicki Roskams o Gwmni Buddiannau Cymunedol Enbarr Foundation am eu gwaith a'r grant Hwb i’r Hinsawdd i gefnogi'u hamgylchedd lleol.

Ymgysylltu

"Y peth cyntaf i ni wneud oedd cynnal digwyddiadau ymgysylltu gyda phobl yn ein cymuned i ddeall eu blaenoriaethau a beth fyddai'n gwneud ein cymuned yn well iddyn nhw. Fe sicrhaom ein bod yn estyn allan i'r holl gymuned gyfagos gan fod nifer o gymunedau bach gwledig wedi'u cysylltu â'i gilydd yn ymgorffori pobl o wahanol gefndiroedd. Aethom ati i geisio dod â phawb ynghyd gyda'r nod o ganolbwyntio ar, fel yr oeddem yn ei alw, y Ffagl Gobaith. Y Ffagl Gobaith yw'r clocdwr yng nghanol ein gerddi, a defnyddiwyd hwnnw fel sbardun newid ac i helpu pobl i feddwl yn wahanol, i ddod allan i natur, i wella eu llesiant, i ddod ynghyd ac i rannu amcan at y dyfodol."

Gerddi Cymunedol

"Bu i ni ddarganfod bod pobl eisiau gallu defnyddio'r gerddi ar ein safle eto. Nid oedd neb wedi eu cyffwrdd am 20 mlynedd ac roeddent wedi tyfu'n wyllt ac yn flêr, roedd y fflora a ffawna heb eu trin ac allan o reolaeth yn gwneud mwy o niwed na les i'r ardal.

Felly, fel cymuned penderfynom fynd i'r afael â hynny a thorri'r gordyfiant yn ôl i ddod â ni i sefyllfa lle gallem ddefnyddio'r gofod fel lle i bobl ymweld, i weld yr ardd dreftadaeth a'i nodweddion, i fwynhau eu hunain ac i deimlo cysylltiad â natur. Roeddem yn llwyddiannus yn derbyn arian y Loteri Genedlaethol i ddod â phobl ynghyd a gwneud i hynny ddigwydd gan roi cicdaniad mawr ei angen i'r ecosystem, tra'n cefnogi bioamrywiaeth y safle a chreu mannau i fflora a ffawna ffynnu."

Hwb i'r Hinsawdd

Wedi hynny cynigwyd cyfle i Gwmni Buddiannau Cymunedol Enbarr Foundation gymryd rhan yng nghynllun Hwb i'r Hinsawdd Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol - rhaglen i gefnogi grwpiau cyfredol y Loteri Genedlaethol i wneud eu prosiectau'n fwy cyfeillgar i'r amgylchedd. Fe nodon nhw fod llifogydd yn broblem fawr yn eu hardal a gweithio gydag Adfywio Cymru i ddod o hyd i ddatrysiad.

"Mae gorlifdir y tu ôl i ni ac mae caniatâd cynllunio wedi cael ei roi i adeiladu arno sy'n achosi ymgodiad yn lefel y dŵr ac yn achosi i lawer o fywyd gwyllt symud i'r ystadau lleol. Siaradais ag Adfywio Cymru a thrafodon ni sut y gallem gasglu dŵr i roi mewn systemau lliniaru dŵr ar gyfer yr ardal i amddiffyn cartrefi pobl yn ogystal â'r bywyd gwyllt lleol. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru hefyd wedi dweud wrthym fod yna bosibilrwydd y gallai'r afon gorlifo a bod lefel y dŵr yn yr afon wedi codi 28% yn ystod y flwyddyn.

Rwy'n credu bod llawer o bobl yn erbyn yr hyn a wnaethom i gychwyn gan i ni gychwyn torri yn ôl rhai o'r coed hunan-hadu a'r fedw arian. Mae pobl yn dueddol o feddwl, "oni ddylech chi fod yn amddiffyn coed i fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd?" ond roeddem yn canolbwyntio ar ardal orboblog a oedd mewn perygl Mewn un ardal, fe gawsom wared ar thua 100 o goed a darganfod hen blanhigion anhygoel nad oeddem yn gwybod amdanynt cyn hynny. Roedd yna olewydden, coed afalau, coeden eirin Tsieineaidd a oedd wedi cael ei roddi yn y 1930au, perllan fach nad oedd wedi gallu tyfu oherwydd bod y tir wedi'i orboblogi - wedi i ni dorri'r planhigion yn ôl daethom o hyd i ffynnon a phwll nofio hyd yn oed.

Yna, fe roddom yr hyn i ni ei dorri i'r gymuned i'w defnyddio fel tanwydd mewn llosgwyr pren ac i gerfio cerfluniau er mwyn i blant allu rhyngweithio â'r ardd, gan ddefnyddio'r hyn a oedd gennym at ddibenion newydd er budd y gymuned ac i helpu i fynd i'r afael â thlodi tanwydd yn lleol.

Pan i mi siarad ag Adfywio Cymru, bu i ni hefyd drafod y syniad o gael tanc dŵr i dynnu dŵr o nant Shotwick sy'n rhedeg i'r Dyfrdwy oherwydd, yn sgil yr ymgodiad dros y blynyddoedd diweddar oherwydd y gwaith adeiladu ar orlifdiroedd, roedd yn cychwyn codi'r sylfeini a thorri'r ffos dan adeilad y garej nesaf at y clocdwr.

Mae ein prosiect yn rhedeg wrth ochr yr afon ac ar ei hyd mae yna rwystr sy'n cau llif y Dyfrdwy pan ddaw'r llanw i fyny'n uchel. Mae hwn wedyn yn gorlifo i fyny'r ffos a dan yr adeiladau cyfagos. Roedd y tanc dŵr yn syniad i helpu i leddfu hynny - trwy storio'r dŵr dros ben mewn tanc, gallwn ei ryddhau yn ôl i mewn i'r Dyfrdwy pan fo'r rhwystr llifogydd ar agor eto. Mae'r tŵr yn cymryd hyd at 10,000 troedfedd giwbig ar y tro ac rydym yn dargyfeirio tua 60,000 yr wythnos. Mae hynny'n ddigon i lenwi pwll nofio maint Olympaidd mewn mis. “

Effaith

"Nawr ein bod yn clirio ein gardd ac yn amddiffyn ein tir yn well rhag llifogydd, gallwn gael mwy o bobl yn rhan o ddysgu am eu hamgylchedd lleol. Pan rydym yn cynnal gweithgareddau megis waliau sychion er enghraifft, gallwn ddangos sut mae'r pryfed sy'n byw ym mhob twll a chornel y waliau'n buddio'r poblogaethau adar lleol, a gallwn ddysgu plant a'u teuluoedd am y byd o'u hamgylch. Ac mae hwn yn addysg ymarferol sy'n aros gyda phobl, a ddim yn rhywbeth rydych chi'n darllen am yn eistedd y tu ôl i gyfrifiadur.

Dyma'r math o addysg lle rydych chi'n gallu gweld pethau'n digwydd gyda'ch llygaid eich hunain a dros amser gallwch weld sut mae poblogaethau'r adar a gwenyn yn tyfu, sut mae adar newydd yn heidio yma, a sut maen nhw'n defnyddio gwahanol rannau o'r dirwedd. Mae'r rhain oll nawr, i nifer o bobl, yn bethau newydd i lawr yr heol nad oedd yma iddynt eu mwynhau o'r blaen. Mae fel gwerddon fach iddyn nhw."

Y Dyfodol

"Y cwbl ydyn ni yw hwylusydd ar gyfer y gymuned yn defnyddio ein sgiliau, gwybodaeth a rhwydweithiau i wneud i hyn ddigwydd. Yna fe gymeron nhw'r prosiect hwn a'u syniadau nhw sy'n creu'r weledigaeth at y dyfodol. Mae gennym ein rhwydweithiau, ymgynghorwyr, ac ati ond ar ddiwedd y diwrnod mae'n ymwneud â chael syniadau'r gymuned a sicrhau ein bod nid yn unig yn eu hymgorffori yn y prosiect yn y dyfodol ond ein bod hefyd yn eu grymuso i ddod yn Eiriolwyr o'r hyn rydym yn gwneud a chreu newid cynaliadwy ar gyfer y dyfodol. Nhw yw gwarcheidwaid ein dyfodol - mae ganddyn nhw rôl hynod weithgar yn y newid, gan estyn allan i gymunedau eraill a chreu'r cysylltiad hwnnw.

Mae'n hanfodol na fod y cysylltiadau a gyflawnwn yn rhai digidol yn unig. Mae'n ymwneud â chysylltiadau sy'n pontio'r cenedlaethau a chysylltu pobl o un economi wledig â'r nesaf. Dyna beth sy'n cychwyn sgyrsiau a dyna sut mae pobl yn teimlo fel rhan o'u cymuned. Rwy'n teimlo bod angen clywed lleisiau pobl ifanc mwy mewn cymunedau a bod eu syniadau ac ymagwedd at fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd heb gael eu cydnabod gan gymunedau eto, ac rwy'n credu bod dod â phobl ynghyd yn fodd o helpu i sicrhau bod y lleisiau hyn yn cael eu clywed.

Heb arian y Loteri Genedlaethol ni fyddem byth wedi gallu bod yn sefyllfa hon, mae'n ffantastig."

I ddysgu mwy am arian y Loteri Genedlaethol sydd ar gael i gefnogi cymunedau i fynd i'r afael â gweithredu dros yr hinsawdd, darllenwch hwn.  

Mae Play it Again Sport yn fenter gymdeithasol sydd wedi'i lleoli yng Nghwm Rhondda ac a gefnogir gan yr elusen People and Work. Eu nod yw dileu rhwystrau ariannol i chwaraeon a lleihau eitemau sy'n cael eu hanfon i safleoedd tirlenwi drwy werthu dillad ac offer chwaraeon a roddwyd iddyn nhw am brisiau gostyngol. Maen nhw’n defnyddio'r arian sy’n cael ei godi i ariannu gweithgareddau chwaraeon ar draws yr ardal leol, gan ddileu’r gost sydd ynghlwm â chymryd rhan.

Yn hydref 2020, cawson nhw £15,000 o'n cronfa Hwb i’r Hinsawdd i brynu cerbyd trydan (CT) ac i ddarparu pwynt gwefru cerbydau trydan (PGCT) yn Rhondda Fach, gan gynyddu eu hymrwymiad i gynaliadwyedd ymhellach.

Mae Natasha Burnell, Rheolwr Menter yn Play it Again Sport, yn dweud mwy wrthyn ni am y project:

"Mae cymryd rhan yn Hwb i’r Hinsawdd wedi bod yn gyfle gwych i ni. Mae wedi ein galluogi i hyrwyddo Play it Again Sport ar draws Cwm Rhondda, i leihau ein hallyriadau carbon a lleihau ein costau, tra'n gwneud chwaraeon ac ymarfer corff yn fwy hygyrch.

Prynon ni Nissan Leaf, car trydan 100%, ac mae wedi lleihau ein hallyriadau o drafnidiaeth i sero. Rydyn ni wedi arbed tua £600 mewn costau tanwydd ers inni dderbyn ein car saith mis yn ôl, sy'n arbediad sylweddol i fenter gymdeithasol. (Byddai wedi bod yn llawer mwy, ond cafodd ein gweithgareddau a'n casgliadau eu lleihau yn sylweddol eleni gan gyfyngiadau COVID-19).

Rydyn ni wedi bod yn defnyddio'r car trydan i gludo ein grŵp cerdded wythnosol i wahanol leoliadau, fel Llanwonno a thaith gerdded y Pedwar Rhaeadr ym Mhontneddfechan. Mae hyn wedi golygu ein bod wedi lleihau nifer y ceir sy'n teithio o dri char carbon i un car trydan ac wedi lleihau costau pobl i gael mynediad at weithgarwch corfforol drwy gyflenwi'r cludiant ar eu cyfer.

Rydyn ni hefyd wedi bod yn defnyddio'r car i gasglu rhoddion o Gaerdydd a ledled y Rhondda, yn ogystal ag ar gyfer ein teithio o ddydd i ddydd pan fyddwn allan yn darparu sesiynau chwaraeon. Rydyn ni wedi arbed arian ar yr holl deithiau hyn gan fod defnyddio'r CT tua dau draean yn rhatach na defnyddio petrol – sy'n golygu ein bod yn gallu dargyfeirio'r arian yn ôl i ddarparu chwaraeon yn hytrach na chostau rhedeg.

Wrth wneud y teithiau hyn a chludo pobl a stoc, mae wedi sbarduno sawl sgwrs gyda phobl am gerbydau trydan. Rydyn ni wedi bod yn falch o rannu ein gwybodaeth â'r gymuned leol am wefru, ystod, costau, dichonoldeb hirdymor a pha mor ymarferol yw gyrru CT. Mae pobl wedi cael eu syfrdanu gan y gostyngiad mewn sŵn wrth ddefnyddio CT hefyd (rhywbeth rydw i wedi dod yn hynod ymwybodol ohono wrth ei yrru).

Whilst making these journeys and transporting people and stock, it has triggered multiple conversations with people about electric vehicles. We have been proud to share our knowledge with the local community about charging, range, costs, long-term feasibility and the practicalities of driving an EV. People have been flabbergasted at the noise reduction when using an EV too (something I’ve become incredibly conscious of when driving it).

Roedd Adfywio Cymru yn fentoriaid gwych, yn enwedig o ran dod o hyd i wybodaeth nad oedd ar gael yn rhwydd – fel lleoliadau y PGCT yn Rhondda Cynon Taf yn y dyfodol gan ein bod am sicrhau na fydden ni yn dyblygu'r ddarpariaeth. Bydd y PGCT ar gael i'r cyhoedd ei ddefnyddio yng Nghanolfan Chwaraeon Rhondda Fach yn fuan - yr un cyhoeddus cyntaf yn Rhondda Fach. Helpodd Adfywio Cymru yn aruthrol hefyd gyda dod o hyd i wybodaeth am ddemograffeg yr ardal leol, i nodi ble a beth y dylen ni fod yn ei wneud, ac i roi cyd-destun i ni ar gyfer y dyfodol.

Rydyn ni bellach yn symud ymlaen i ddatblygu canolfan gynaliadwyedd yn y Rhondda. Gobeithiwn ei defnyddio i hyrwyddo cynaliadwyedd a darparu atebion go iawn i bobl wella eu hymrwymiad i'r amgylchedd ac i'w hiechyd a'u lles eu hunain. Byddai'r ganolfan hon yn cwmpasu Play it Again Sport, siop ddiwastraff, caffi trwsio, Benthyg (llyfrgell o bethau) a gweithdai ar gyfer gweithgareddau cynaliadwy fel gwneud deunydd lapio cwyr gwenyn ac ailbwrpasu dillad.

Rydyn ni mor ddiolchgar i gronfa Hwb i’r Hinsawdd am y cymorth i'n helpu i ddod yn fwy cynaliadwy, am ddarparu'r adnoddau roedden ni eu hangen, ac am ein hysbrydoli i gynyddu ein hymrwymiad i gynaliadwyedd ymhellach.”

**

Roedd Hwb i’r Hinsawdd yn gronfa i gefnogi grwpiau cymunedol i gymryd camau amgylcheddol i helpu i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd, gan gynnwys cymorth gan Adfywio Cymru a Chymunedau Cynaliadwy Cymru i ddatblygu cynllun gweithredu. Darllenwch fwy yma.

I ddysgu mwy am arian Loteri Genedlaethol sydd ar gael i gefnogi cymunedau i gymryd camau dros yr hinsawdd, darllenwch yma.

Naomi Simpson, 17 oed, Leeds

Drwy'r ysgol roedd gen i ddiddordeb mewn cynaliadwyedd bob amser, ond methodd yr ysgol â'm hysbrydoli i wneud newid go iawn. Dim ond pan oeddwn, bum mis i mewn i'r pandemig byd-eang ac ysgolion yn cau ledled y wlad, cefais fy nhynnu i fyd Our Bright Future.

Roeddwn i'n sgrolio drwy Instagram ac yn mynd heibio hysbyseb ar gyfer cwrs o'r enw 'Bright Green Future', a drefnwyd gan Our Bright Green Future. Penderfynais gofrestru, ac er gwaethaf methu'r dyddiad cau, cefais le ar y cwrs cynaliadwyedd.

Nid oedd gennyf syniad y byddai ymuno â'r cwrs hwn yn fy arwain i fyd o weithredu yn yr hinsawdd ac yn rhoi gwir ymdeimlad o werthfawrogiad i mi am ein hamgylchedd. Ar ôl ychydig o sesiynau ar y cwrs a chlywed am y camau gweithredu yn yr hinsawdd yr oedd fy ffrindiau'n ymwneud â nhw, cefais fy ysbrydoli i fanteisio ar y cyfle i ymuno â Fforwm Ieuenctid Our Bright Future.

Nawr, flwyddyn yn ddiweddarach, rwy'n parhau i fynychu cyfarfodydd wythnosol y Fforwm Ieuenctid, tra byddaf yn paratoi ar gyfer graddio o'r cwrs 'Bright Green Future'.

Mae Our Bright Future yn rhaglen a ariennir gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol. Mae'r rhaglen yn cynnwys 31 o brosiectau ledled y DU sy'n anelu at annog pobl ifanc i weithredu ar newid yn yr hinsawdd yn gadarnhaol. Mae'n canolbwyntio'n bennaf ar dri prif nod, mae'r rhain yn cynnwys: dysgu mewn natur ac am natur, cefnogi pobl ifanc i gael gwaith sy'n canolbwyntio ar yr amgylchedd a dylanwadu ar gyflogwyr, busnesau, llunwyr polisïau, ysgolion ac elusennau i ganolbwyntio mwy ar yr effaith y mae newid yn yr hinsawdd yn ei chael ar bobl ifanc.

I mi, fel person ifanc, mae'n amlwg bod Our Bright Future wir yn gwerthfawrogi fy llais. Mae staff a gwirfoddolwyr y prosiect yn gweithio tuag at roi llwyfan i genedlaethau'r dyfodol siarad am weithredu yn yr hinsawdd ac annog pobl nid yn unig i siarad, ond i weithredu. Nid oes unrhyw syniad yn un drwg, ac mae barn pobl ifanc yn bwysig iawn i Our Bright Future.

Dros y blynyddoedd, mae Our Bright Future wedi gweld dros 115,000 o bobl yn ymgysylltu â'u prosiectau. Yn bersonol, yr effaith fwyaf y mae'r rhaglen wedi'i chael arnaf yw'r dylanwad a'r anogaeth i chwilio am fwy o gyfleoedd, rwyf bellach yn cynorthwyo'n rheolaidd gyda'm grŵp Ieuenctid ar gyfer Yr Hinsawdd lleol, gan greu ymgyrchoedd i godi ymwybyddiaeth o newid yn yr hinsawdd a'r effaith y bydd dirywiad amgylcheddol yn ei chael ar ein cymunedau lleol.

Er mai dim ond yn fy arddegau ydw i, mae maes o weithgarwch hinsawdd yr wyf yn ei archwilio ar hyn o bryd yn sicrhau bod lleisiau cenedlaethau iau yn cael eu clywed. Mae llawer o grwpiau ieuenctid ond yn cymryd aelodau 16 oed ac i fyny, ond rwy'n credu'n wirioneddol ei bod yn bwysig cael sgyrsiau am yr hinsawdd gyda phlant a phobl ifanc hefyd.

Mae gweithredoedd pobl ifanc ddylanwadol yn parhau i ysgogi fy mhenderfyniad i wneud gwahaniaeth. Ochr yn ochr â'm hastudiaethau llawn amser, a chyda chefnogaeth barhaus gan Our Bright Future, rwy'n ennill sgiliau sy'n fy rhoi mewn cyflwr da i geisio gwneud newid.

Mae Our Bright Future wedi rhoi'r hyder a'r profiadau i mi i wneud cais fy hun a manteisio ar gyfleoedd newydd. Mae staff y prosiect yn gefnogol ac yn ein hannog i weithio'n agos gyda gweithredwyr hinsawdd ifanc eraill. Mae bod yn rhan o Our Bright Future wedi bod yn brofiad allweddol i mi ac mae wedi cadarnhau fy ymroddiad i gyfrannu at fudiad amgylcheddol a fydd, yn fy marn i, yn ganolog i sicrwydd ein dyfodol.

Awdur: Fiona Dear, Pennaeth Ymgyrchoedd y Glymblaid Hinsawdd

Fe wnaeth Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol ein cefnogi gyda £100,000 i helpu i wneud i Wythnos Werdd Fawr gyntaf y DU ddigwydd eleni. Dyma sut aeth hi.

Mae 2021 yn flwyddyn bwysig ar gyfer newid yn yr hinsawdd yn y DU. Ym mis Tachwedd eleni bydd y DU yn cynnal yr uwchgynhadledd ryngwladol fwyaf y mae ein glannau wedi'i gweld mewn cenhedlaeth. O'r enw COP26, bydd y digwyddiad yn gweld arweinwyr o bob cwr o'r byd yn dod i Glasgow, gyda'r canlyniadau'n cael eu penderfynu yno'n chwarae rhan hanfodol wrth fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd dros y degawd nesaf a thu hwnt. Mae hwn yn gyfle enfawr i'r rheini ohonom yn y DU alw am weithredu cyflymach a mwy pendant i fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd gartref a thramor.

I wynebu'r her hon, bu'n rhaid i ni nodi ffordd o greu 'bang fawr' a ddangosodd faint o awydd sydd yn y DU i weithredu ar newid yn yr hinsawdd. Roeddem am i bawb gymryd rhan, ond sut y gallem greu eiliad a oedd yn cysylltu gweithredu cymunedol â gwleidyddiaeth ryngwladol; a anfonodd neges gref at arweinwyr tra'n adlewyrchu pryder y rhai na fyddant yn cymryd

gweithredu; a oedd yn gweithio i ymgyrchwyr profiadol a'r rhai sydd yn newydd bryderus?

Mae'r ateb yn rhan o'r gweithgaredd anhygoel, creadigol, ymroddedig sydd wrth wraidd ein symudiadau hinsawdd lleol. Cawsom wybod o'r SustFest St Albans gwych, Wythnos Werdd Winchester ac eraill. Yr argymhelliad clir a syml oedd croesawu'r amrywiaeth o gamau y mae pobl yn eu cymryd ar newid yn yr hinsawdd, drwy ddechrau gyda lle mae pobl.

A dyna ddaeth yn egwyddor graidd yr Wythnos Werdd Fawr Fawr. Gofynnwyd i bobl drefnu beth bynnag yr oeddent am ei wneud yn ystod wythnos 18-26 Medi. Er mwyn cryfhau ac ehangu rhwydweithiau, gwahoddwyd ymgyrchwyr brwd i drefnu wythnosau gwyrdd lleol - a darparwyd grantiau lleol gennym i ddileu rhwystrau ariannu.

Roedd yr hyn a welsom yn adlewyrchiad o amrywiaeth wych y mudiad hinsawdd, gyda llawer o brosiectau a ariannwyd gan y Loteri Genedlaethol yn cymryd rhan hefyd. Roedd clybiau pêl-droed yn annog cefnogwyr i gerdded neu feicio i gemau. Daeth cyfeillion grwpiau parciau lleol â chymunedau at ei gilydd ar gyfer casglu sbwriel. Gwnaeth eglwysi duon eu tiroedd yn fwy cyfeillgar i fyd natur. Roedd teithiau beic dan arweiniad yn helpu pobl i ddarganfod rhannau newydd o'u cymuned - a phobl yn eu cymuned. Ymwelodd myfyrwyr â chartrefi nyrsio ar gyfer sgyrsiau sy'n pontio'r cenedlaethau am newid yn yr hinsawdd. Roedd busnesau'n cynnig gostyngiadau gwyrdd mawr. Casglodd cymunedau am bicnics enfawr - ac i wneud seidr. Gorymdeithiodd plant ysgol yng Nghaerlŷr. Aeth fan drydan ar daith o amgylch prosiectau a digwyddiadau yng Nghymru, a gwelodd Gŵyl Ymylol Hinsawdd gannoedd o ddigwyddiadau yn yr Alban a threfnodd ymgyrchydd ifanc ŵyl Craic hinsawdd yn Belfast. Roedd goleuadau gwyrdd yn goleuo Arch Wembley, Tŵr BT, y Deep Aquarium yn Hull, pontydd yn Bedford a llwybr cerdded yn Hastings. Ac fe helpodd enwogion i godi proffil y gweithgaredd hwn gan Pru Leith yn cynnal demo coginio carbon isel, i ddarlunwyr plant adnabyddus sy'n darparu posteri a thaflenni lliwio mewn.

Cymerodd gwleidyddion ran hefyd. Fe wnaeth y Prif Weinidog ei hun drydar fideo yn annog pobl i ymuno, ac roedd #GreatBigGreenWeek yn hashnod uchaf a ddefnyddiwyd gan ASau am dridiau. Felly roedd yn rhywbeth yr oedd cynrychiolwyr etholedig am fod yn rhan ohono.

Gallwn fynd ymlaen drwy'r dydd i ddweud wrthych am y digwyddiadau gwych a ddigwyddodd fel rhan o Wythnos Fawr y Gwyrdd. Mae gormod o straeon, felly byddaf yn symud ymlaen i rai rhifau. Amcangyfrifwyd bod 5,000 o weithgareddau wedi'u cynnal, gyda 200 o wyliau lleol yn cydlynu unrhyw beth o 3 i 100 o ddigwyddiadau lleol.

Cymerodd pobl newydd ran: nid oedd 45% trawiadol o drefnwyr gweithgareddau wedi trefnu digwyddiad yn ymwneud â'r hinsawdd o'r blaen, ar gyfer 40% o'r rhai a gymerodd ran, dyma'r tro cyntaf iddynt gymryd rhan mewn gweithgaredd hinsawdd. Roedd hyn yn well nag yr oeddem wedi gobeithio.

Roedd cymryd rhan yn yr Wythnos Werdd Fawr fawr yn fwy amrywiol o ran ethnigrwydd na digwyddiadau clymblaid blaenorol. Dywedodd ein harolygon wrthym fod 91% o drefnwyr gweithgareddau a thua 86% o'r rhai a gymerodd ran yn cael eu nodi'n wyn - sydd yr un fath â phoblogaeth y DU. Mae llawer mwy i edrych arno yma, ac rydym yn edrych ar sut y gallwn helpu grwpiau ethnig nad ydynt yn wyn i ddod yn rhan sefydledig o'r mudiad hinsawdd.

Felly gwyddom fod yr Wythnos Werdd Fawr fawr yn llwyddiant gan ei bod yn manteisio ar yr egni, y brwdfrydedd a'r creadigrwydd gwych sy'n bodoli mewn cymunedau lleol. Beth aeth rhwydweithiau lleol allan ohono?

Wel mae'n ymddangos bod yr Wythnos Werdd Fawr wedi helpu grwpiau i ffurfio perthynas barhaol: mae canlyniadau ein harolwg, a gynhaliwyd gennym diolch i grant y Loteri Genedlaethol, yn dangos bod 88% o drefnwyr gweithgareddau yn teimlo'n fwy cysylltiedig â grwpiau eraill yn lleol ac, yn gyffrous, mae trefnwyr 94% yn bwriadu parhau i weithio gyda phartneriaid y gwnaethant gyfarfod â hwy drwy GbGW.

A neges glir a gawsom yn ôl gan drefnwyr digwyddiadau lleol, gan gynnwys y rhai sydd wedi bod yn rhedeg wythnosau fel hyn ers blynyddoedd, oedd eu bod yn gwerthfawrogi'r ymdeimlad cyffredinol o bwrpas a oedd yn rhan o wythnos genedlaethol a ddarparwyd.

Mae a wnaethom symud y naratif yn gwestiwn anoddach. Er bod y Strategaethau Sero Net a strategaethau eraill wedi'u rhyddhau, mae bwlch mawr o hyd rhwng targedau a chamau gweithredu – dyna lle mae GBGW yn helpu: annog pawb ac unrhyw un i gymryd rhan a helpu i fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd yn lleol yn eu cymuned. Gobeithiwn weld cam i fyny mewn uchelgais fyd-eang yn yr uwchgynhadledd hinsawdd COP26 sydd ar y gweill, a gweld COP yn ysbrydoli mwy o bobl i gymryd camau cymunedol, ond beth bynnag sy'n digwydd, gwyddom nad yw mynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd yn awr neu byth, mae'n awr ac am byth.

Felly beth nesaf? Wythnos Werdd arall wrth gwrs. Rydym wedi cael brwdfrydedd mawr i gynnal Wythnos Werdd Fawr arall, felly mae ymlaen ar gyfer mis Medi 2022, mynnwch gynllunio!

Clybiau Bechgyn a Merched Cymru yw un o’r sefydliadau ieuenctid hynaf yng Nghymru. Fe’i ffurfiwyd ar ddechrau’r 1920au i ddod â grwpiau ieuenctid at ei gilydd a oedd wedi’u cefnogi drwy roddion gan lowyr. Mae bellach yn gasgliad trawiadol o fwy na 170 o glybiau ieuenctid ledled Cymru sy’n rhan o’i aelodaeth – gyda 30,000 o bobl ifanc a 3,500 o wirfoddolwyr. Ei nod cyffredinol yw cefnogi pobl ifanc a diwallu eu hanghenion newidiol drwy roi lle diogel iddynt fynd a darparu hyfforddiant, prosiectau a gweithgareddau sy’n eu helpu i gyflawni eu potensial. Mae prosiectau wedi gweithio ar themâu gan gynnwys cynhwysiant gweithredol, codi arian, diogelwch ar y rhyngrwyd, a chymryd rhan mewn penderfyniadau cymunedol. Maent hefyd yn cynnig gweithgareddau hwyliog sy’n magu hyder fel cerdded ceunant a chanŵio.

Mae Clybiau Bechgyn a Merched Cymru (BCG Cymru) yn cymryd rhan yn rhaglen Hwb i’r  Hinsawdd Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, y mae Adfywio Cymru yn helpu i’w chyflawni. Roeddent yn gymwys ar gyfer y rhaglen hon ar ôl bod yn derbyn arian gan y Loteri Genedlaethol eisoes – i helpu i baratoi ar gyfer ailagor y clybiau ar ôl pandemig Covid-19, gydag offer diogelwch a glanweithdra, a sesiynau rhedeg fel ymwybyddiaeth ofalgar i’r bobl ifanc.

Galluogodd y grant Hwb i’r Hinsawdd iddynt greu cynllun gweithredu amgylcheddol a, thrwy ymgynghori ag aelodau, staff, gwirfoddolwyr a phobl ifanc, nodwyd dwy flaenoriaeth ganddynt: tyfu cynnyrch, a lleihau defnydd ac ailgylchu.

Tyfu cynnyrch

Eu nod yw cynnwys tua 40 o bobl ifanc yn y gweithgaredd hwn yn y clybiau hynny sydd â’r tir angenrheidiol ar gael a’r cymorth staffio sydd ar gael i’w ddarparu. Y rhain yw Nantymoel, Betws, Trelluest, Llwynypia a Chaerau. Bydd y bobl ifanc yn elwa o sesiynau hyfforddi anffurfiol ac ymarferol (mewn rhai achosion gan aelodau lleol o’r Gymdeithas Rhandiroedd) fel y gallant feithrin y sgiliau a’r wybodaeth sydd eu hangen i dyfu eu cynnyrch eu hunain.  Y gobaith yw y bydd y cynnyrch yn cael ei werthu yn y clybiau neu efallai’n cael ei ddosbarthu’n lleol i deuluoedd mewn angen.

Nid yw’r rhan fwyaf o’r clybiau wedi ailagor yn llawn eto gyda’u gweithgareddau ac felly nid yw’r cynnydd wedi bod mor gyflym â’r gobaith. Fodd bynnag, mae sawl clwb wedi prynu’r offer ac wedi dechrau arni, yn enwedig yn Noddfa, Caerau, ger Maesteg a hefyd Nantymoel, lle mae’r gwelyau uchel wedi’u hadeiladu a fframiau polydwnnel wedi’u gosod. Byddant yn barod i’w plannu’n fuan iawn! Mae cysylltiadau’n cael eu ffurfio gydag ‘Edible Orchard’ hefyd a fydd yn arwain at dyfu ffrwythau, a phwy a ŵyr, efallai bod rhai jamiau a siytni’n cael eu cynhyrchu yn y dyfodol?

Dywedodd un o wirfoddolwyr ifanc prosiect Noddfa, “Bydd y prosiect garddio yn dda i’r plant gan ei fod yn ffordd iach, hwyliog ac addysgol o weld ble a sut mae eu ffrwythau a’u llysiau’n tyfu. Yn ogystal â chael eu dwylo’n fudr ar y pridd a rhywfaint o awyr iach yn yr awyr agored. Pa blentyn sydd ddim yn hoffi cael ychydig yn fwdlyd nawr ac yn y man?  Rwy’n edrych ymlaen yn fawr at weld faint mae’r plant yn mwynhau bod yn yr amgylchedd hwnnw a rhoi cynnig ar yr holl bethau rydyn ni’n eu tyfu.”

Lleihau defnydd ac ailgylchu

Bydd pobl ifanc Wyndham a KPC Youth yn cymryd rhan yn y cynllun hwn a byddant yn cael eu haddysgu ar sut i gynllunio, gweithredu a rheoli rhaglen ailgylchu effeithlon ac effeithiol o fewn eu clybiau. Cânt eu hannog i hyrwyddo’r defnydd o gynhyrchion a gynhyrchir yn lleol neu sy’n gyfeillgar i’r amgylchedd ac i godi mwy o ymwybyddiaeth o’r bygythiad a achosir i’r amgylchedd o ddeunydd pacio untro. Mae cynlluniau ar y gweill i roi cychwyn ar y cynlluniau hyn dros yr wythnosau nesaf wrth i’r adeiladau ailagor, a chroesewir y bobl ifanc yn ôl. Bydd mentor Adfywio Cymru David Thorpe yn cynnwys y bobl ifanc mewn trafodaeth am oblygiadau ehangach newid hinsawdd a’r cyd-destun y mae eu gweithredu yma, yn y prosiect hwn, yn chwarae ei ran ynddo.

Meddai Joff Carroll, Cyfarwyddwr Cenedlaethol BCG Cymru, “Mae creu ymwybyddiaeth o beryglon newid hinsawdd a sut y gallwn ni yn BGC Cymru helpu i wrthdroi’r broblem yn bwysig i ni fel sefydliad. Bydd annog pobl ifanc i gymryd rhan mewn gweithredu cymdeithasol yn eu cymunedau, yn enwedig yn ystod y cyfnod heriol hwn, yn cynorthwyo ac yn gwella eu lles, eu hiechyd meddwl a’u hunan-barch ac yn creu canfyddiad mwy cadarnhaol o bobl ifanc yn y gymuned.”

Yn ogystal â rhoi sgiliau a gwybodaeth ymarferol i bobl ifanc am bwnc, y gobaith yw y bydd y ddau brosiect hyn yn meithrin mwy o ymgysylltu yn eu cymunedau, gyda phobl leol yn prynu’r cynnyrch ffres ac yn defnyddio’r cyfleusterau ailgylchu. Mae awydd a chwmpas hefyd i adeiladu perthynas rhwng cenedlaethau gyda gwybodaeth a phrofiadau’n cael eu rhannu drwy weithgareddau a sgyrsiau. Mae rheolwyr canolog BCG Cymru yn credu y bydd llawer mwy o glybiau’n gweld beth sydd wedi’i gyflawni ac y bydd am ddilyn eu hesiampl a dechrau ar eu cynlluniau eu hunain – yn wir, mae rhai eisoes wedi dangos diddordeb brwd. Mae sawl syniad ar gyfer gwerthuso a dathlu’r cyflawniadau wrth iddynt symud ymlaen, ac edrychwn ymlaen at weld y rhain.

Mae Fferm Gymunedol Abertawe yn fferm gymunedol wedi’i lleoli yn Fforest-fach, Abertawe sy’n canolbwyntio ar gefnogi pobl yn y gymuned gyda chyfleoedd gwirfoddol fel modd i wella iechyd, lles ac iechyd meddwl pobl. Yn gynharach eleni cawsant grant Ychwanegiad Gwyrdd Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol o £9,900 i, gyda chefnogaeth o Adnewyddu Cymru a Chymunedau Cynaliadwy Cymru, osod paneli solar ar eu to i wella effeithlonrwydd ynni eu hadeilad.

Mae’r Ychwanegiad Gwyrdd yn rhoi peilot yng Nghymru sy’n cefnogi prosiectau presennol y Loteri Genedlaethol i wneud newidiadau bach i’w prosiectau i fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd yn eu cymunedau. Mae’r peilot Ychwanegiadau Gwyrdd yn rhan o’n strategaeth amgylcheddol i wneud newid cadarnhaol i fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd mewn cymunedau. Darganfyddwch fwy ar ein gwefan.

Fe siaradom â Kate Gibbs o Fferm Gymunedol Abertawe am eu grant, a pha wahaniaeth y mae’n ei wneud i’w gwaith.

Gofalu am yr amgylchedd lleol

“Rydym yn elusen â ffocws amgylcheddol ac roedd y grant atodol yn gyfle gwych i fuddsoddi yn y seilwaith ar y fferm i wneud ein gwaith yn fwy ecogyfeillgar. Mewn cwpl o fisoedd yn unig y mae’r paneli solar wedi bod yn weithredol, lle maent wedi arbed 1,310.84 kg o Allyriadau CO2 ac wedi cynhyrchu 5.13 MWh hyd yn hyn, sy’n cyfateb i blannu 60 o goed.

Buom yn gweithio gyda Chymunedau Cynaliadwy Cymru i asesu faint o ynni yr oeddem yn ei ddefnyddio ar y fferm cyn gweithredu’r newidiadau. Roedd eu hadroddiad ynni yn ddefnyddiol iawn wrth gael staff a gwirfoddolwyr i newid eu harferion. Er enghraifft, rydym eisoes wedi adennill dealltwriaeth a rheolaeth lawn o’n system wresogi, gan wella’r amseriadau ar gyfer effeithlonrwydd. Rydym hefyd yn edrych i fuddsoddi yn rhai o’r newidiadau eraill a awgrymir o’r adroddiad.

Rhan ddefnyddiol arall o’r broses oedd ein bod wedi cynllunio prosiect pori cadwraeth – gan weithio mewn partneriaeth â PONT a thîm cadwraeth natur yr awdurdod lleol. Wrth i ni fynd gyda’r prosiect solar oherwydd amserlen fer y peilot Ychwanegol, rydym wedi gallu cynyddu’r trafodaethau hyn ers hynny ac rydym yn gweithio tuag at bori rhai anifeiliaid ar warchodfa natur leol ar gyfer y dyfodol, gan helpu i leihau’r llwyth tân a gwella’r cynefin. ”

Mae cyngor arbenigol yn gwneud gwahaniaeth

“Roedd gweithwyr a chefnogaeth Adnewyddu Cymru a Chymunedau Cynaliadwy a gawsom yn wych ac wedi ymgymryd â rhannau o’r dasg yn hytrach na siarad am yr hyn yr oedd angen ei wneud yn unig. Roedd hyn yn arbennig o ddefnyddiol o ystyried yr amserlenni tynn a gallu’r staff. Mae’r arolwg ynni gan Gymunedau Cynaliadwy yn ddogfen ddefnyddiol iawn a fydd yn siapio gweithgareddau a chynlluniau’r fferm am gryn amser. Roedd Owen o Gymunedau Cynaliadwy Cymru yn wych i weithio gyda, ac roedd yn gyflym i ateb ein cwestiynau.

Mae’r buddsoddiad cyfalaf o’r Ychwanegiad Gwyrdd tuag at baneli solar wedi bod yn anhygoel ac mae’n golygu y gallwn gynhyrchu mwy o ynni glân ac addysgu eraill am newid yn yr hinsawdd. Nid wyf yn credu y gallem fod wedi gwneud hyn heb yr arian grant; mae gennym gyllidebau tynn iawn a byddai buddsoddi mewn cyfalaf fel hyn wedi bod yn amhosibl.

Mae gennym nifer fawr o syniadau a phrosiectau y gallem eu rhedeg yn y dyfodol a allai effeithio ar newid yn yr hinsawdd, addysgu eraill, a gwella seilwaith ffisegol y cyfleuster cymunedol hwn; mae’n bwysig iawn i ni y gallwn helpu i wneud y newidiadau hyn yn ein cymuned leol. Diolch! ”

Derbyniodd Fferm Gymunedol Abertawe grant gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol o £9,900 i osod paneli solar a phanel dehongli ar gyfer ymwelwyr. Darganfyddwch fwy am Fferm Gymunedol Abertawe.

Yn Fife, mae arian y Loteri Genedlaethol yn helpu Greener Kirkcaldy a phartneriaid i weithredu ar y cyd ar newid yn yr hinsawdd.

Dros y 12 mlynedd diwethaf, mae'r ymddiriedolaeth elusennol a datblygu hon a arweinir gan y gymuned wedi bod yn gweithio'n lleol i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd, mynd i'r afael â thlodi tanwydd ac ansicrwydd bwyd a dod â phobl at ei gilydd ar gyfer cymuned fwy cynaliadwy.

A diolch i ddyfarniad o £197,289 gan ein Cronfa Gweithredu Hinsawdd, mae Greener Kirkcaldy yn gweithio mewn partneriaeth â Chyngor Fife, Coleg Fife a rhwydwaith Gweithredu Hinsawdd Cymunedau Fife i gyflawni'r prosiect Gweithredu Hinsawdd Fife. Gyda'i gilydd maent yn treialu amrywiaeth o weithgareddau sy'n gysylltiedig â'r hinsawdd, gan gynnwys pobl o bob cefndir a sector, mynd i'r afael ag allyriadau carbon a chyflawni cynlluniau hirdymor uchelgeisiol.

Meddai'r Uwch Weithiwr Datblygu, Craig Leitch, "Ers ein dyfarniad rydym wedi gallu ymgysylltu â chynulleidfa Fife gyfan ar ystod eang o faterion yn ymwneud â'r hinsawdd, gan gynnwys teithio, sut rydym yn rheoli ein cartrefi, gwaith, bwyta a gwyliau. Rydym hefyd wedi gallu helpu i feithrin gallu yn ein cymuned drwy greu strategaeth plannu coed, cynllun beicio cymunedol, pecyn cymorth ymgysylltu â'r hinsawdd ac rydym wedi ariannu deg gweithgaredd gweithredu yn yr hinsawdd yn Fife drwy ein cronfa grantiau bach.

"Mae gweithio gyda phartneriaid lleol wedi bod yn wych. Mae wedi caniatáu i'r prosiect gyrraedd cynulleidfa lawer ehangach ar draws Fife cyfan ac mae'n rhoi cronfa ddofn o arbenigedd a chreadigrwydd i fanteisio arno."

Mae rhannau cyffrous eraill o'r prosiect yn cynnwys tîm Gweithredu Hinsawdd Pobl Ifanc sy'n ymgysylltu â chynulleidfa iau ac yn datblygu ymgyrch cyfryngau cymdeithasol yn y cyfnod cyn COP 26, a chwrs pedwar modiwl wedi'i lofnodi gan y Prosiect Llythrennedd Carbon.

"Rydym yn gyffrous iawn y gallwn nawr gyflwyno'r cwrs hwn yn ein cymuned," meddai Craig. "Bydd yn cael ei gyflwyno i staff, gwirfoddolwyr a'r cyhoedd ym mis Hydref a mis Tachwedd 2021 a bydd dysgwyr sy'n ei gwblhau yn cael ei achredu gan Llythrennedd Carbon."

"Creodd ein Tîm Gweithredu Hinsawdd Pobl Ifanc gêm fwyd ôl troed carbon a oedd yn brif atyniad mewn nifer o ddiwrnodau hwyl i'r teulu a gynhaliwyd gennym dros yr haf. Mae eu brwdfrydedd wedi bod yn heintus ac yn ysbrydoledig."

Gyda llawer i'w gynllunio o hyd, bydd yr Ymddiriedolaeth yn rhannu eu profiadau hyd yma gyda chynulleidfa ehangach cyn bo hir. Mae Craig yn parhau, "Mae ein Pecyn Cymorth Gweithredu hinsawdd yn gasgliad o ganllawiau, adnoddau, ysgrifennu ac astudiaethau achos a fydd yn caniatáu i gymunedau eraill ddarparu gweithgareddau yn yr hinsawdd ac i ddysgu o'n profiadau. Bydd y rhain ar gael i'w lawrlwytho ar wefan Fife Gweithredu hinsawdd."

Ychwanegodd Craig; "Hyd yn hyn mae'r prosiect hwn wedi ein galluogi i ddysgu llawer am yr hyn y mae ein cymuned ei eisiau ac mae angen iddo eu helpu i weithredu ar yr argyfwng hinsawdd. Byddwn yn defnyddio'r dysgu hwn i lywio ein gwaith wrth symud ymlaen ac yn parhau i feithrin gallu ar draws y rhanbarth, drwy weithgareddau, gweithdai, rhannu adnoddau a darparu hyfforddiant. Rydym am adeiladu ar y momentwm sydd wedi'i greu ar draws Fife ac edrychwn ymlaen at barhau â'n gwaith yn grymuso cymunedau i ddechrau gweithredu."

Derbyniodd y prosiect Fife Gweithredu Hinsawdd dan arweiniad Green Kirkcaldy eu grant datblygu'r Gronfa Gweithredu Hinsawdd ym mis Awst 2020.

Yn Tower Hamlets, mae arian y Loteri Genedlaethol yn cefnogi Rhwydwaith Amgylcheddol Menywod a phartneriaid i gefnogi cymunedau i weithredu dros blaned iachach.

Ers 1988, mae WEN wedi bod yn gweithio i greu mudiad, sy'n cynnig dull mwy gweithredol ac arloesol o fynd i'r afael â materion amgylcheddol, rhyw ac iechyd sy'n effeithio ar y rhai sy'n byw yn Tower Hamlets ac o'i amgylch.

Mae'r elusen bellach wedi cymryd cam ymhellach i sicrhau newid mwy systemig yn yr ardal leol. Gyda mwy na £2 filiwn o arian gan Gronfa Gweithredu Hinsawdd Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, mae WEN wedi creu prosiect newydd sy'n torri tir newydd, 'Just Food and Climate Transition' (Just FACT). Mae'r prosiect, sy'n dod â phartneriaid lleol at ei gilydd, yn gobeithio mynd y tu hwnt i newid ymddygiad unigol, a chreu system o weithredu a yrrir gan y gymuned. Mae'r partneriaid sy'n ymwneud â Just FACT yn cynnwys WEN, Blueprint Architects, Rhaglen Ieuenctid Be.Green, Parkview & Cranbrook Climate Taskforce, Cydweithfa Fwyd St. Hilda a nifer o ganolfannau cymunedol a marchnadoedd hinsawdd.

Esboniodd Rheolwr Rhaglen FACT, Elle McAll y gwahaniaeth y mae arian y Loteri Genedlaethol wedi'i wneud: "Ers derbyn y grant gan y Gronfa Gweithredu Hinsawdd, rydym wedi gallu mynd o nerth i nerth yn Tower Hamlets. Rydym wedi gallu archwilio sut beth fyddai cynhyrchu bwyd cynaliadwy a theg yn y fwrdeistref, yn ogystal â chanolbwyntio'n wirioneddol ar allgymorth ac ymgysylltu cymunedol.

"Mae'r partneriaethau rydym wedi'u ffurfio oherwydd y grant wedi bod yn gaffaeliad mawr i Just FACT a WEN. Rydym wedi gallu meithrin perthynas gref ag ystadau tai a archwilio a chanolbwyntio'n wirioneddol ar yr heriau y mae pobl yn eu hwynebu a'r cyfleoedd sydd ar gael o fewn Tower Hamlets.

"Mae gweithdai coginio Bengali wedi bod, mae clwb compostio lleol wedi agor ac yn fwy diweddar, mae'r bobl ifanc o Raglen Ieuenctid Be.Green wedi bod yn dysgu am y cysylltiad rhwng bwyd a newid hinsawdd. Mae rhoi llais a llwyfan i bobl ifanc fel hyn wedi rhoi cyfle iddynt greu eu hymgyrchoedd hinsawdd eu hunain i gyrraedd cenedlaethau iau."

Gan weithio'n agos gyda Gardd Fwyd Gymunedol Cranbrook, mae Just FACT yn bwriadu plannu llwyni ffrwythau a fydd yn darparu ffynhonnell o ffrwythau am ddim i drigolion mewn ystadau lleol. Mae'r grŵp hefyd wedi gweithredu system ddŵr gynaliadwy drwy gynyddu'r gallu i gynaeafu dŵr glaw yn yr ardd.

Ychwanegodd Elle: "Yn fwy diweddar, daeth WEN â mwy na 50 o bobl o'r gymuned leol at ei gilydd i ddathlu dechrau swyddogol y rhaglen Just FACT. Gwnaethom annog pawb a oedd yn bresennol i ymuno â ni drwy blannu coed i'r gymuned leol eu mwynhau.

"Mae FACT yn fwy na dim ond meddwl am ffyrdd o wneud Tower Hamlets yn gynaliadwy. Mae'n ymwneud ag annog a chreu system o newid y gallwn ei rhannu o un fwrdeistref i'r llall. Mae'n creu system nad yw'n canolbwyntio ar weithredu unigol ar newid yn yr hinsawdd yn unig, ond sy'n canmol ac yn annog gweithredu yn yr hinsawdd a arweinir gan y gymuned."

Gallwch ddarllen mwy a chael gwybod beth mae Just FACT a'i bartneriaid wedi bod yn ei wneud yma: https://www.wen.org.uk/2021/09/07/launching-climate-action-in-tower-hamlets/

Awst 2021

Mae Hayley Doman a'i theulu wedi bod yn tyfu eu llysiau eu hunain drwy gydol y cyfnod clo. "Nid yn unig mae'n wych i'r plant a minnau gael ein cyflenwad bwyd ein hunain, ond mae hefyd yn edrych yn wych yn tyfu yn yr ardd, mae'r mefus wedi bod yn wych eleni," meddai Hayley, o Derry/Londonderry.

Dim ond un teulu sy'n ymwneud â Phrosiect Fferm Acorn y Sefydliad Cymunedol NI yw'r Domans, a gynhaliwyd mewn partneriaeth â Chyngor Dosbarth Derry City a Strabane, y Gwirfoddolwyr Cadwraeth a Choleg Prifysgol Cork, a gafodd £200,000 o arian y Loteri Genedlaethol y llynedd.

"Rydym wrth ein bodd yn mynd allan yn yr awyr iach, chwynnu gyda'n gilydd a gweld yr hyn a gynhyrchwn, i gyd wrth helpu'r hinsawdd ac rwyf wrth fy modd bod yr arian hwn wedi'i ddyfarnu i Derry a Strabane, gan fod angen mwy o hyn yn yr ardal," ychwanegodd Hayley.

Mae prosiect Fferm Acorn, I Can Grow, yn mentora 260 o deuluoedd ar sut i dyfu eu ffrwythau a'u llysiau eu hunain dros gyfnod o 18 mis. Anogir y rhai sy'n cymryd rhan i ymgymryd ag offer a dysgu hanfodion cynhyrchu bwyd gartref.

Rhoddir popeth sydd ei angen ar deuluoedd i dyfu bwyd gartref, gan ddysgu gan arbenigwyr garddwriaethol i ddechrau creu system fwyd fwy cynaliadwy ledled y ddinas. Mae ymchwil i'r system fwyd leol hefyd yn cael ei chynnal a'r weledigaeth tymor hwy yw creu canolbwynt arloesi ar gyfer cynhyrchu bwyd cynaliadwy ym Mharc St Columb.

Fel athrawes Gynradd 1 a mam i fachgen naw oed egnïol, mae gan Aine Kivlehan, ddealltwriaeth wych o effaith gadarnhaol tyfu eich hun ar blant a bywyd teuluol.

Yn dilyn galwad Prosiect Acorn, I Can Grow, i bobl leol gymryd rhan, cofrestrodd i fod yn rhan ohono ar unwaith. Ers hynny, mae Aine a'i fab John wedi caru tyfu gyda'i gilydd; ailddefnyddio hen wifrau a chynwysyddion i feithrin eu ffrwythau a'u llysiau eu hunain a gofalu am yr hadau yn y gwely a godwyd a gyflenwir gan arddwriaethwr y prosiect.

"Mae John wrth ei fodd yn edrych ar y llysiau a dyfrio'r planhigion ac rwyf wedi mwynhau cael rhai awgrymiadau yr wyf wedi'u trosglwyddo i ffrindiau. Mae'n hyfryd gallu codi rhywbeth o'ch gardd gefn a dod ag ef i'r gegin i goginio swper," meddai Aine.

Mae wedi bod yn boblogaidd hefyd gyda chymdogion yn galw draw i gael golwg a chael eu hysbrydoli i roi cynnig ar dyfu eu hunain. Mae Aine yn edrych ymlaen at yr amser pan fyddant, fel cymuned, yn gallu dechrau dod at ei gilydd, rhannu cynnyrch a chael ychydig o sesiynau blasu yng ngerddi ei gilydd.

Ychwanegodd, "Mae'n rhaid i ni ofalu am ein cymuned ac mae 'I Can Grow' yn ein grymuso i fod yn fwy hunangynhaliol tra'n torri'r holl lygredd sy'n gysylltiedig â chludo bwyd. Rydym yn gobeithio ei fod yn ddechrau mudiad ehangach sy'n arbed arian i deuluoedd, gan eu helpu i fwyta ychydig yn iachach tra'n gofalu am ein hamgylchedd - gan feithrin yr ethos hwnnw o fewn ein plant."

Dywedodd Shauna Kelpie, Swyddog Cronfa Prosiect Fferm Acorn: "Rydym yn falch iawn o gael cefnogaeth gan Gronfa Gweithredu Hinsawdd y Loteri Genedlaethol ar gyfer y prosiect cyffrous a gwirioneddol gydweithredol hwn. Drwy bandemig COVID-19, mae pobl wedi dod yn fwy ymwybodol o ba mor bwysig yw cyflenwad bwyd cynaliadwy.

"Rydym yn canolbwyntio ar ddechrau sgwrs ehangach ar faterion ac addysgu pobl leol am eu dewisiadau bwyd. Cymerwch y tomato yn eich brechdanau, mae hyn wedi'i fewnforio o wlad arall, ond drwy dyfu eich cartref eich hun cewch yr hyn sydd ei angen arnoch a helpu i leihau milltiroedd carbon ei deithio ac yn ei dro wella ansawdd yr aer a anadlwn. Gall pethau bach gyda'i gilydd wneud gwahaniaeth mawr."

Mae Maer Cyngor Dosbarth Derry City & Strabane, Alderman Graeme Warke, hefyd yn gefnogwr, meddai, "Mae Fferm Acorn I Can Grow, yn rhoi'r hyder i deuluoedd yn ardal Derry a Strabane dyfu eu hunain ac mae'n cael effaith gyda'n tyfwyr yn dod yn ddylanwadwyr yn eu teuluoedd a'u rhwydweithiau eu hunain. Mae wedi dod yn ddechreuwr sgwrs gwych gyda phobl yn cymryd mwy o ddiddordeb yn y man lle daw bwyd, ei daith o'r fferm i'r fforc. Gobeithiwn y bydd yn gwneud pobl leol yn fwy ymwybodol o'u harferion bwyta yn dewis prydau mwy ffres, iachach ac yn helpu ein hamgylchedd drwy leihau'r milltiroedd carbon sy'n gysylltiedig â mewnforio bwyd; i gyd tra'n arbed arian i deuluoedd.

"Mae'r prosiect hwn yn cymryd camau yn yr hinsawdd ac mae'n adeiladu ar symudiad cynyddol o bobl sydd wedi cysylltu â natur yn ystod y pandemig. Gobeithiwn ei fod yn gam arall tuag at adeiladu ardal lanach, iachach, mwy ffyniannus a chynaliadwy lle mae pobl yn hyderus ac wedi'u grymuso i fwydo eu hunain. Ein huchelgais yw dod yn lle bwyd cynaliadwy fel rhan o fudiad y system fwyd i weithio gyda rhwydwaith o bobl eraill i effeithio ar newid gyda'n nod yw creu Domes Geodesic Fferm Acorn ym Mharc St Columb fel lleoliad eco-arddangos ymarferol ar gyfer dysgu, tyfu a rhannu bwyd a diwylliant."