Cronfa Datblygu’r Dyfodol yn cyhoeddi £2 filiwn mewn grantiau i gymunedau amrywiol ledled y DU

Mae'n anodd dychmygu'r dyfodol ar hyn o bryd. Er mwyn ei gwneud yn haws, rydym wedi rhoi 51 o grantiau i gymunedau amrywiol ledled y DU, gan ariannu gweithgareddau ymarferol sy'n rhoi cyfle i feddylwyr a storïwyr newydd rannu'r byd a'r cymunedau y maent am eu creu a bod yn rhan ohonynt.

Yn ôl ym mis Ebrill, ym misoedd cyntaf y pandemig, wedi ein trochi yn yr ymateb i argyfwng, gallem hefyd weld llawer o sgyrsiau'n dechrau am y "normal newydd". Sylwasom ar ble'r oedd y sgyrsiau hynny'n digwydd, a meddwl tybed pa leisiau a safbwyntiau eraill y gallai fod eu hangen pe baem yn dechrau meddwl ymhellach o'n blaenau. Mae'r dyfodol yn eiddo i bawb yn y DU, ac yng Nghronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol roeddem am sicrhau bod amrywiaeth eang o gymunedau'n cael cyfle i gyfrannu at y dyfodol hwnnw a'i lunio.

Ac fel yr ysgrifennodd Rebecca Solnit yn Hope in the Dark, “Inside the word emergency is emerge; from an emergency new things come forth. The old certainties are crumbling fast but danger and possibilities are sisters". Ymhlith yr ymateb adweithiol, brys, lle'r oedd pobl mewn cymunedau'n camu i fyny i gefnogi ei gilydd, roeddem am greu man ymholi i ddechrau proses adfywio - lle gallai cymunedau chwilio, gyda'i gilydd, sut y gallent adfer, adnewyddu ac adfywio.

Sefydlwyd y Gronfa Datblygu’r Dyfodol i adnoddau cymunedau i brosesu'r hyn y maent yn mynd drwyddo, i wrando ar eu profiadau cyffredin a gwahanol, i adrodd a dweud eu hanesion ac i ddychmygu, gyda'i gilydd, beth allai fod yn bosibl yn awr. Mae cymunedau wedi bod yn greadigol ac yn ddyfeisgar, yn dosturiol ac yn wydn, ac yn yr argyfwng hir hwn, yr ydym am roi amlygrwydd i ysbryd cymunedol a dod â phobl at ei gilydd o amgylch gweledigaeth.

Y bwriad ar gyfer hyn bob amser oedd bod yn fwy na phroses ymgysylltu yn unig, yn fwy na sgwrs agored - roeddem am agor lle posibl, mynd y tu hwnt i sgwrsio, gwahodd meddwl newydd a chefnogi lle i arbrofi gyda syniadau a arweinir gan y gymuned. Ymholiadau yw'r grantiau eu hunain, sy'n eu gwneud yn wahanol i'r set gyfyngedig o opsiynau sy'n nodweddu llawer o ymarferion ymgysylltu â'r cyhoedd neu ddemocratiaeth drafod lle mae'r cwestiynau eisoes wedi'u diffinio. Drwy'r grantiau hyn mae cymunedau'n cael diffinio eu cwestiynau eu hunain.

Un o ddyheadau eraill y Gronfa Datblygu’r Dyfodol yw creu seilwaith ledled y DU ar gyfer gwrando cymunedol, adrodd straeon a dychmygu. Beth mae hyn yn ei olygu? Mae'n golygu, os credwn fod angen i gymunedau fod wrth wraidd llunio ein dyfodol, yna mae angen inni ddod o hyd i ffyrdd o feithrin eu gallu dros y tymor hir. Seilwaith yn meithrin gallu - mae'n dod o hyd i ffyrdd o sgaffaldio, cefnogi a chryfhau'r hyn sy'n dod i'r amlwg. Drwy'r rhaglen ariannu hon rydym yn gosod y sylfaen i gymunedau ddod â'u mewnwelediad a'u syniadau i'r bwrdd, ac yn helpu i drefnu a rhoi grym iddynt. Yn y tymor hwy gwelwn y seilwaith hwn yn rhagweld hefyd - ffordd i bobl a chymunedau fod ar y blaen oherwydd gallent ragweld beth sy'n dod yn ei flaen.

Mae'r gronfa hefyd yn bodoli i greu'r lle ar gyfer dychymyg, ac i geisio meithrin gallu llythrennedd a rhagwelediad yn y dyfodol mewn cymunedau lleol ledled y DU. Delwedd yw'r weithred o ffurfio syniadau, delweddau neu gysyniadau newydd y tu hwnt i'r hyn y gallwn ei weld, ei brofi neu ei ddeall yn uniongyrchol - rhywbeth i'w dynnu ymlaen yn rheolaidd i gadw ein meddyliau'n hyblyg, yn greadigol ac yn gallu gweld y tu hwnt i'r hyn a dderbynnir, yn hysbys, yn normal neu'n ddealladwy. Rhagwelediad yw sut rydym yn rhagweld, ac yn gwneud rhagfynegiadau gwybodus yn seiliedig ar yr arwyddion, y signalau a'r data o'n cwmpas. Mae dychymyg, meddwl newydd a mewnwelediad newydd yn hanfodol ar gyfer llunio dyfodol y mae cymunedau'n ei ddymuno.

Mae meithrin y capasiti hwn yn bwysig am o leiaf ddau reswm - mae'n anodd edrych ymhellach ymlaen neu ddychmygu dyfodol gwell neu amgen, oherwydd rhagfarn wybyddol a chymdeithasol. Mae pobl yn tanbrisio cymhlethdod pethau, neu'n edrych ar bethau sy'n cadarnhau ein credoau ein hunain, yn cael eu cyfnewid yn hawdd gan ddigwyddiadau diweddar ac yn anwybyddu gwirioneddau anghyfforddus. Gall hyn olygu colli newidiadau pwysig, ac mae'n anodd dychmygu sut y gallai'r newidiadau hyn gyfuno i ddod â chanlyniad gwahanol yn y byd neu i sicrhau nad yw ein modelau meddwl (ein dealltwriaeth o sut mae'r byd yn gweithio) yn dyddio'n gyflym. Dyna'r foment y mae cymunedau'n gweld eu hunain ynddi nawr, sy'n anffit, yn ddryslyd, yn anghyfforddus ac yn analluog. Yn ail, mae'r lle a'r gallu i feddwl yn y tymor hir am y dyfodol a'i siapio yn un anghyfartal, sy'n cael ei reoli gan arbenigwyr mewn cwmnïau technoleg a busnesau mawr eraill, y byd academaidd, ymgyngoriaethau a thimau rhagwelediad y llywodraeth, tra bod llawer o gymunedau ar rheng flaen yr argyfwng lle gall deimlo bron yn amhosibl camu'n ôl. Fel y dywed John Burgoyne, o'r Ganolfan Effaith Gyhoeddus: "Ar adeg fel hon, serch hynny, pwy sydd â'r amser, yr adnoddau a'r pen i 'ddychmygu eu byd o'r newydd'? Fy ofn i yw mai'r rhai a fydd yn cael y fraint o lunio'r normal newydd fydd pobl sydd wedi aros yn iach, yn economaidd ddiogel, ac nad ydynt wedi gorflino o ymateb i argyfwng".

Dyna pam ei bod yn bwysig bod y Gronfa Datblygu’r Dyfodol yn creu capasiti newydd ymhlith llawer mwy o gymunedau i archwilio a mynegi eu dewis ddyfodol.

Mae'r amser hwn yn ymwneud cymaint ag ailfeddwl ag y mae'n ymwneud ag ailadeiladu a dyluniwyd tair elfen wahanol gennym yn y rhaglen ariannu i adlewyrchu hyn.

Naratifau, Safbwyntiau a Storïwyr Newydd: roeddem am ariannu cynigion a welodd gyfle i adeiladu naratifau newydd am yr hyn y mae angen ei ganoli'n wahanol neu bwy y mae angen canolbwyntio'n wahanol arno. Naratifau sy'n helpu i gynnal at ei gilydd yn y gymuned y tu hwnt i'r argyfwng; gallai hynny adrodd hanes mathau newydd o berthnasoedd a ffurfiwyd drwy'r ymateb i argyfwng neu sy'n ein hannog i ganolbwyntio ar yr hyn a wyddom yn awr yn hanfodol.

Rhagwelediad cymunedol a dychymyg y cyhoedd: roeddem am ariannu cynigion sy'n arbrofi gyda dulliau o ddychymyg y cyhoedd ar raddfa, neu sy'n ysgogi ac yn cryfhau dychymyg cymdeithasol fel y gall lleisiau a syniadau cymunedau lleol gyfrannu at adnewyddu cymdeithas sifil. Buom yn chwilio am gynigion a fyddai'n cefnogi cymunedau i ddatblygu a defnyddio arferion rhagwelediad cymunedol gyda'i gilydd, gan gefnogi sut y gall cymunedau feddwl yn wahanol, nid dim ond yr hyn a wnânt. A rhoi lleisiau amrywiol yn y canol ac yn arwain y gwaith o lunio lle'r awn o'r fan hon.

Buddsoddi mewn arwyddion cryf o drawsnewid: roeddem am ariannu cynigion sy'n dangos potensial o ran ble'r awn o'r fan hon. Maent yn cynnig gobaith ymarferol am ffyrdd amgen o bobl a chymunedau yn arwain ac yn ad-drefnu cydberthnasau ac adnoddau tuag at ddiben gwahanol. Efallai fod rhai o'r syniadau hyn wedi bod yn ceisio dod am gyfnod ac mae'r argyfwng wedi golygu bod eu hamser wedi dod. Mae eraill yn cyfeirio at ddewisiadau amgen ar gyfer heriau penodol fel gwahanol batrymau gwaith, agosatrwydd cymunedol neu ddarparu adnoddau gofal.

Rydym wedi gwneud 51 o grantiau, y byddwch yn clywed llawer mwy amdanynt dros y misoedd nesaf, ac rydym wedi cymryd safbwynt portffolio. Gwyddom nad dyma'r amser ar gyfer naratif unigol, mae angen lluosogrwydd arnom ac mae'n ei gwneud yn ofynnol i ni wrthsefyll yr awydd i becynnu dyfodol yn atebion taclus a mapiau ffyrdd. Rhaid inni beidio â gwybod llawer o'r cwestiynau eto, heb sôn am yr atebion, a bod yn agored i nifer o safbwyntiau ar y byd.

Rwy'n cael fy ysbrydoli'n fawr gan yr amrywiaeth eang o fentrau rydym wedi gallu eu cefnogi ledled y DU. Yn y portffolio mae gennym waith sy'n dechrau o raddfeydd gwahanol iawn - y micro fel pum stryd mewn rhan o Gaerdydd, i Carrickfers tref fach yng Ngogledd Iwerddon, menter ar draws y ddinas ar draws Caerfaddon, ac yna eraill sy'n draws-raddfa, ac yn edrych ar faterion macro - y mathau o deithiau cenedlaethol sy'n mynd y tu hwnt i le ac sy'n effeithio ar bob un ohonom ledled y DU.

Rydym hefyd wedi gallu cefnogi mentrau a arweinir gan rai o'r cymunedau hynny yr effeithiwyd arnynt fwyaf gan yr argyfwng - menywod ifanc o liw, pobl anabl, ffoaduriaid ac ymfudwyr, y mae pob un ohonynt yn dod â'u profiadau a'u creadigrwydd i ddychmygu a llunio'r dyfodol y maent am ei gael drwy eu hymholiad Datblygu’r Dyfodol.

Ceir ymholiadau a arweinir gan y gymuned a fydd yn bwydo'n uniongyrchol i mewn i gynllunio trefi a dinasoedd lleol gan sicrhau bod cymunedau'n llunio'r lleoedd y maent yn byw mewn unrhyw ymdrechion adnewyddu ynddynt.

Bydd rhai o'r ymholiadau rydym wedi'u hariannu yn gofyn cwestiynau pwysig am ba fathau o seilwaith cymdeithasol sydd eu hangen yn awr mewn ardaloedd gwledig o gofio popeth a ddysgwyd dros y chwe mis diwethaf, neu sut i gysylltu llywodraeth leol yn well ag ymdrech y gymuned leol.

Rydym hefyd wedi ariannu ymholiadau sy'n canolbwyntio ar themâu pwysig ac amserol fel gwaith, gan edrych ar sut mae gwaith wedi newid yn ystod yr argyfwng a chymunedau sy'n diffinio'r hyn sydd ei angen arnynt wrth inni wynebu twf mewn diweithdra. Bydd un grant yn arbrofi gydag ymagwedd arloesol tuag at gymunedau sy'n dylunio swyddi newydd. Ac mae gennym nifer o ymholiadau sy'n canolbwyntio ar berchnogaeth tir cymunedol a thai a arweinir gan y gymuned.

Mae gan rai o'r ymholiadau lwybrau uniongyrchol i lunio polisïau lleol a cenedlaethol a byddant yn cynnig cyfleoedd ar gyfer polisi a arweinir gan y gymuned, sy'n canolbwyntio ar ailadeiladu o amgylch meddwl am i fyny ac i’r dyfodol yn hytrach nag i lawr, fel petai.

Yn fwyaf ysbrydoledig oll mae'r cymysgedd o bartneriaethau yr ydym wedi'u hariannu, gan ddod ag arferion diwylliant a chelf at ei gilydd, gyda gwahanol arferion yn y dyfodol, gyda blaenoriaeth gwybodaeth a doethineb lleol mewn cymunedau.

Dros y chwe mis nesaf gallwn ddisgwyl gweld llawer o gynnwys yn cael ei greu - o ffilmiau, ysgrifennu a phodlediadau, i becynnau cymorth a fframweithiau y gellir eu hailddefnyddio a'u hailddehongli. Bydd popeth yn cael ei rannu. Yng Nghronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol byddwn yn gwneud llawer o wrando ledled y DU, llawer o chwilio am synnwyr a llawer o gyhoeddi. Byddwn hefyd yn meddwl yn ofalus am bwy sydd angen clywed beth, a chreu gwahanol lwyfannau ar gyfer yr holl waith sy'n dod i'r amlwg.

Ochr yn ochr â'r 51 menter a ariannwyd, rydym hefyd wedi ymrwymo i'r rhai nad oeddem yn gallu eu hariannu, cynnal digwyddiad wythnosol drwy gydol mis Medi i feithrin cydberthnasau, gwrando, a dylunio ffyrdd ar gyfer eu profiadau, eu syniadau a'u harbenigedd i gysylltu â'r rhaglen wrth iddi dyfu. Mae hwn yn ymdrech hirdymor wedi'r cyfan, gan hau seilwaith newydd. Rydym hefyd wedi creu Pecyn Cymorth Cymunedol sydd ar gael yn agored i'r holl ymgeiswyr Cronfa Datblygu’r Dyfodol ei ddefnyddio. Byddwn yn cyhoeddi hyn ar y wefan yr wythnos nesaf fel y gall unrhyw gymuned ei ddefnyddio i brosesu'r hyn y maent yn mynd drwyddo, adrodd straeon ar y cyd a dychmygu gyda'i gilydd ynglŷn â sut y maent am lunio'r dyfodol.

Drwy'r grantiau hyn, a diolch i chwaraewyr y Loteri Genedlaethol, gobeithiwn ein bod yn adeiladu pŵer cymunedol – nid yn unig i adeiladu'n ôl yn well ond i adeiladu'n ôl yn wahanol, ac i glywed beth sydd ar y gweill i’r dyfodol.

Cliciwch yma i weld pwy sydd wedi cael grant Cronfa Dyfodol Newydd.