Mae cymunedau sydd wedi'u tanwasanaethu yn cael eu cau allan o swyddi gwyrdd, yn ôl adroddiad newydd a gyhoeddir yn ystod Wythnos Gyrfaoedd Gwyrdd (3-8 Tachwedd 2025). Mae'r adroddiad yn dwyn ynghyd fewnwelediadau gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, yr ariannwr cymunedol mwyaf yn y DU, a Greenworkx, y cwmni technoleg addysg newydd sy'n meithrin y gweithlu ar gyfer dyfodol gwydn.

Nododd yr astudiaeth saith rhwystr allweddol, yn amrywio o gyfyngiadau ariannol a diffyg profiad gwaith i lwybrau gyrfa aneglur ac arferion recriwtio cyflogwyr sy'n dibynnu'n fawr ar rwydweithiau anffurfiol. Mae'r rhwystrau hyn yn gwaethygu ei gilydd, gan effeithio'n anghymesur ar y rhai sydd eisoes wedi'u tangynrychioli yn y gweithlu, fel pobl â heriau symudedd neu'r rhai sy'n newydd i'r DU.

Mae'r ymchwil yn argymell cyflwyno gwelliannau ar draws y system trwy raglenni a gynlluniwyd ar y cyd â chyflogwyr, gydag atebion ymarferol fel cysgodi swyddi gyda graddedigion llwyddiannus yn helpu pobl newydd i gael profiad, creu canllawiau clir sy'n dangos beth mae "parod am swydd" yn ei olygu mewn gwirionedd, dod â grwpiau cymunedol, darparwyr hyfforddiant a chyflogwyr ynghyd i weithio ar nodau cyffredin, ac arianwyr yn annog prosiectau i ystyried sut i greu swyddi gwyrdd lleol.

Dywedodd John Rose, Cyfarwyddwr Cymru ac Arweinydd ar yr Amgylchedd i Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol: “Mae mwy a mwy o swyddi gwyrdd o ansawdd da yn dod ar gael, yn amrywio o ddiwydiannau fel solar a gosod pympiau gwres hyd at gadwraeth natur, ac mae'r adroddiad hwn yn ein helpu i ddeall y rhwystrau'n well a sut i gefnogi mwy o bobl i yrfaoedd gwyrdd. Drwy weithio gyda phartneriaid arloesol fel Greenworkx, rydym yn arloesi dulliau newydd sy'n gwneud gweithredu amgylcheddol yn berthnasol ac yn hygyrch i gymunedau a allai fel arall gael eu gadael ar ôl. Er enghraifft, mae ein rhaglen Camau Cynaliadwy Cymru yn helpu pobl ifanc ag anableddau a/neu o gymunedau lleiafrifol ethnig ledled Cymru i yrfaoedd gwyrdd, gan fuddsoddi dros £12m mewn pedwar prosiect partneriaeth ledled Gogledd, Gorllewin a De Cymru.

Boed drwy fentrau ar raddfa fawr fel y rhain neu ar lefel gymunedol ar lawr gwlad, gall y prosiectau a ariannwn ledled y DU gael effaith fawr drwy ymgorffori gyrfaoedd gwyrdd - byddem yn annog unrhyw un sydd â syniad ar gyfer prosiect amgylcheddol i ymweld â'n gwefan i gael gwybod mwy a gwneud cais am grant https://bit.ly/Environmentfunding.”

Mae ymwybyddiaeth gyfyngedig, yn enwedig ymhlith pobl ifanc, yn rhwystr allweddol sy'n atal unigolion rhag hyd yn oed ystyried gyrfaoedd gwyrdd. Canfu WorldSkills UK nad yw 44% o bobl ifanc yn deall pa swyddi gwyrdd sydd ar gael ac nid yw 41% yn deall pa sgiliau gwyrdd y mae cyflogwyr eu hangen*.

Mae gwaith Foothold Cymru gyda phobl ifanc rhwng 15 a 30 oed yng Nghymru, wrth baratoi ar gyfer eu prosiect Camau Cynaliadwy Cymru - Gyrfaoedd Gwyrdd, yn cefnogi hyn. Canfu fod gan bobl ifanc ddiffyg ymwybyddiaeth am yr ystod eang o swyddi y gellir eu hystyried yn wyrdd. Mae'r ymwybyddiaeth gyfyngedig hon, a'r ansicrwydd ynghylch diogelwch a sefydlogrwydd hirdymor gyrfaoedd gwyrdd, hefyd yn effeithio'n anuniongyrchol ar ddewisiadau gyrfa, gan y gall ffrindiau, teulu, a chynghorwyr gyrfa - sydd i gyd yn chwarae rhan allweddol wrth ddylanwadu ar benderfyniadau – fod yn brin o wybodaeth a hyder ar gyfleoedd gyrfa gwyrdd, neu hyd yn oed berswadio pobl rhag dilyn gyrfaoedd gwyrdd.

“Does neb am eich cyflogi oni bai bod gennych y profiad - ond sut ydych chi'n cael y profiad os na chewch chi eich cyflogi?” - Shabana, 20 oed

Mae'r ymchwil yn dangos, gyda gweithredu bwriadol ac ymyrraeth systemig, y gall y trawsnewid gwyrdd fod yn ffynhonnell cyfleoedd, gwydnwch, a chynhwysiant i bawb. Mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn bwriadu ymgorffori'r mewnwelediadau hyn i ddylunio rhaglenni yn y dyfodol, tra bod Greenworkx yn archwilio sut i ehangu’r cynlluniau peilot llwyddiannus i gyrraedd hyd yn oed mwy o ymgeiswyr a swyddi. Mae'r ddau sefydliad wedi ymrwymo i rannu'r canfyddiadau hyn gyda'r sector ehangach i gyflymu’r cynnydd tuag at ddatblygu gweithlu gwyrdd cynhwysol.

Dywedodd Mat Ilic, Prif Swyddog Gweithredol Greenworkx: “Yn Greenworkx, credwn mai pobl yw'r ateb i'r argyfwng hinsawdd. Mae'r trawsnewid mewn ynni yn gyfle i filiynau o bobl gael gwaith ystyrlon, ac rydym yn gwneud y cyfleoedd hyn yn hygyrch, yn enwedig i gymunedau a allai fel arall gael eu gadael ar ôl.
Trwy ein partneriaeth â Chronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, rydym wedi mynd y tu hwnt i nodi'r rhwystrau sy'n dal pobl yn ôl: rydym wedi datblygu argymhellion ymarferol i oresgyn y rhwystrau hyn, ac wedi treialu atebion gan gyflogwyr sy'n pontio'r bwlch hanfodol rhwng hyfforddiant a chyflogaeth, sef lle gwelwn yr heriau mwyaf o ran parodrwydd, hyder a recriwtio.

Gobeithiwn y bydd y mewnwelediadau a'r argymhellion yn yr adroddiad newydd hwn yn llywio dull mwy systemig o ddatblygu’r gweithlu gwyrdd, fel y gallwn ddatblygu'r gweithlu medrus sydd ei angen i bweru'r trawsnewid mewn ynni gan sicrhau bod y cyfleoedd a grëir yn gynhwysol, yn gredadwy, ac wedi'u hadeiladu i bara."

Nodiadau i'r golygydd

Cynhaliwyd yr ymchwil rhwng Gorffennaf a Medi 2025 drwy gyfuniad o arolygon, grwpiau ffocws byw, adolygiad llenyddiaeth a chyflawni peilot.

Mae'r adroddiad llawn "Overcoming barriers to green energy jobs for historically underserved communities" ar gael yma Greenworkx | 10 million green jobs in 10 years