Mae dros chwarter o rieni'r du yn dweud bod plant yn 'cael trafferth' gyda gorbryder a phyliau o banig ond gallai natur fod yn ateb

• Mae dros 1 mewn 4 o rieni yn y DU yn dweud bod eu plentyn wedi cael trafferth gyda gorbryder yn ystod y 12 mis diwethaf
• Gallai treulio amser ym myd natur helpu iechyd meddwl plant, yn ôl mwy na thraean o rieni (43%)
• Mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn rhyddhau data newydd ar Ddiwrnod Amgylchedd y Byd i ddangos manteision byd natur - ac yn annog y cyhoedd i wneud cais am grantiau o hyd at £20,000 a fydd yn ariannu prosiectau amgylcheddol a all drawsnewid eu cymunedau.

Mae dros chwarter o rieni neu warcheidwaid yn y DU yn dweud bod eu plentyn wedi cael trafferth gyda gorbryder¹ ond gallai un ateb i fuddio eu hiechyd meddwl fod yn fynediad i natur a mannau gwyrdd, yn ôl ymchwil newydd gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol.

Mewn arolwg o dros 2,000 o rieni plant 4 – 17 oed a gynhaliwyd gan Ipsos, dywedodd dros chwarter (30%) fod eu plentyn wedi cael trafferth gyda gorbryder neu byliau o banig yn ystod y 12 mis diwethaf, dywedodd ychydig llai na chwarter (23%) fod eu plentyn yn cael trafferth gyda straen a dywedodd ychydig o dan 1 mewn 5 (18%) fod eu plentyn yn delio â hunan-barch isel.

Yn bryderus, mae 1 mewn 5 (22%) o rieni â phlentyn mor ifanc â 7 oed yn dweud bod eu plentyn wedi cael trafferth gyda gorbryder dros y 12 mis diwethaf.

Ac roedd rhieni merched 15 – 17 oed ddwywaith yn fwy tebygol o ddweud bod gan eu plentyn iechyd meddwl gwael na rhieni bechgyn o'r un oed (15% vs 7%).

Nid yw'n syndod bod rhieni wedi dewis llai o amser sgrin fel y prif fudd i iechyd meddwl eu plentyn; fodd bynnag, dywedodd ymhell dros draean o rieni (43%)² y byddai treulio mwy o amser ym myd natur yn helpu iechyd meddwl eu plentyn ac roedd dros chwarter (28%) yn teimlo y byddai gallu cael mynediad at fannau gwyrdd, fel parciau, hefyd yn helpu.

Mae hyn yn adleisio ymchwil gan The Lancet sy'n datgelu bod y rhai sy'n treulio dim ond dwy awr yr wythnos ym myd natur yn adrodd lefelau sylweddol uwch o les o'i gymharu â'r rhai nad ydynt yn gwneud hynny.³ Roedd gan unigolion sy'n byw o fewn 1 cilomedr o fannau gwyrdd risg sylweddol is o brofi gorbryder ac iselder.⁴

Yn arolwg Ipsos ledled y DU, dywedodd rhieni fod eu plentyn wedi bod yn poeni am ystod o faterion yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, gyda'r 3 uchaf yn cynnwys cael eu barnu gan eraill (27%), delwedd y corff (21%) a diogelwch (18%). Soniodd ychydig o dan 1 mewn 10 (9%) am newid hinsawdd.⁵

Mae'r canfyddiadau'n cael eu rhyddhau cyn Diwrnod Amgylchedd y Byd ar ddydd Iau [5 Mehefin] gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, sydd eisiau annog cymaint o bobl â phosibl i gymryd rhan mewn prosiectau sy'n gysylltiedig â natur a mannau gwyrdd i helpu'r blaned a darparu manteision iechyd meddwl.

Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol wedi cefnogi bron i 400 o brosiectau amgylcheddol ledled y DU i ddiogelu ac adfer natur, annog ailgylchu ac arbed ynni, diolch i bron i £50 miliwn a gynhyrchwyd gan chwaraewyr y Loteri Genedlaethol.

Mae'r dyfarnwr grantiau’n dweud bod cyfran sylweddol o'i ariannu eisoes o fudd i'r amgylchedd. Datgelodd arolwg o 36 o brosiectau amgylcheddol o raglen amgylcheddol flaenllaw Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, y Gronfa Gweithredu Hinsawdd, fod mwy na 7,500 o wirfoddolwyr wedi cymryd rhan mewn prosiectau i wella'r amgylchedd yn ystod y flwyddyn ddiwethaf.

Roedd y prosiectau’n canolbwyntio ar lawer o wahanol weithgareddau amgylcheddol, gyda bron i 7,000 o goed wedi'u plannu a dros 3,000 tunnell o wastraff bwyd wedi’i arbed - tua phwysau 2,059 o geir.⁶

Mae bron i 62,000 o eitemau wedi'u hatgyweirio, eu hailgylchu neu eu hailddefnyddio ac mae bron i 17,000 metr sgwâr o erddi cymunedol wedi'u hailddatblygu - tua maint 65 o gyrtiau tenis.⁷

Mewn ymgais i ysbrydoli gweithredu amgylcheddol a arweinir gan y gymuned, mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn cynnig miliynau o bunnoedd dros y deng mlynedd nesaf i brosiectau ac elusennau ledled y DU sy'n canolbwyntio'n benodol ar adfer ac adfywio natur.⁷

Gall pobl ledled y DU wneud cais am grantiau'r Loteri Genedlaethol rhwng £300 a £20,000 ar gyfer prosiectau amgylcheddol, drwy wefan Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol. Mae grantiau o symiau amrywiol hefyd ar gael i bobl sy'n benodol i brosiectau yn Lloegr, Cymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon.

Gallai'r prosiectau gynnwys creu gerddi cymunedol ar gyfer tyfu bwyd neu blanhigion, cynnal sesiynau gwirfoddoli i ofalu am fannau gwyrdd, gwella parciau neu feysydd chwarae i gefnogi natur a bywyd gwyllt, neu gynnal gweithgareddau awyr agored i bobl nad ydynt fel arfer yn cael mynediad i fannau gwyrdd.

Mae Abby-Leigh Doig, 24, sydd ag awtistiaeth ac sydd wedi cael gorbryder ac iselder yn gwybod yn uniongyrchol sut y gall treulio amser ym myd natur helpu iechyd meddwl. Mae hi'n dweud bod Lucky Ewe, prosiect a ariennir gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol yn East Fife, wedi trawsnewid ei bywyd:

"Bedair blynedd yn ôl roedd fy ngorbryder a fy iselder yn wael iawn. Doedd gen i ddim ffrindiau, roeddwn i’n treulio’r rhan fwyaf o'r dydd yn y gwely ac ni fyddwn hyd yn oed yn mynd i'r ardd. Fe wnes i adael yr ysgol a chyrraedd fy ngwaethaf. Roeddwn i a fy nheulu wedi symud i'r DU o dramor ac roeddwn i'n unig iawn.

"Fe wnes i ddarganfod Lucky Ewe, prosiect lle gall pobl ifanc dreulio amser ym myd natur ar fferm ddefaid a dysgu sgiliau ffermio ac mae wedi newid fy mywyd yn llwyr.

"Roedd treulio amser gyda'r defaid neu blannu coed yn ymlacio ac yn tynnu fy meddwl oddi ar fy mhryderon. Roeddwn i'n teimlo’n ddefnyddiol ac roedd canolbwyntio ar yr anifeiliaid yn ei gwneud hi'n llai brawychus siarad â phobl.

"Rydw i wedi gwneud ffrindiau a sylweddoli mai bod yn ffermwr yw fy mreuddwyd, gyrfa nad yw llawer o ferched Mwslimaidd ifanc yn ei dilyn.

"Rwyf wedi siarad am fy iechyd meddwl mewn digwyddiad gyda mwy na 200 o bobl, wedi rhannu sut mae'r anifeiliaid wedi fy helpu gyda fy 50,000 o ddilynwyr TikTok a hyd yn oed sefydlu fy musnes cerdded cŵn a gofal da byw fy hun.

"Mae natur a'r bobl anhygoel yn fy nghymuned a sefydlodd Lucky Ewe wedi trawsnewid fy iechyd meddwl ac wedi gwneud bywyd yn werth ei fyw eto a byddaf bob amser yn ddiolchgar."

Dywedodd John Rose, Arweinydd yr Amgylchedd yng Nghronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol: "Mae'n bryderus iawn clywed rhieni yn adrodd bod plant yn cael cymaint o drafferth gyda'u hiechyd meddwl. Mae'n bwnc cymhleth ac er nad oes un ateb unigol, mae rhieni'n dweud wrthym y gallai mynediad i fannau gwyrdd a natur chwarae rhan wrth helpu iechyd meddwl eu plentyn ac rydym yn gwybod bod hyn yn cael ei gefnogi gan ymchwil arall.

"Yng Nghronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol, rydyn ni'n gwybod bod pobl yn poeni’n fwyfwy am yr amgylchedd ond gallwn eu grymuso i gymryd camau i'w wella trwy ddarparu grantiau, o £300 i sefydliadau bach ar lawr gwlad i gannoedd o filoedd o bunnoedd i sefydliadau mwy sefydledig.

"O Perth i Portsmouth ac ym mhob man rhyngddynt, rydym eisoes wedi cefnogi miloedd o wirfoddolwyr i rannu ac ailddefnyddio popeth o deganau i offer garddio, arbed ynni yn eu hadeiladau cymunedol gan eu gwneud yn gynhesach, yn fwy croesawgar ac yn rhatach i'w rhedeg, a mynd am dro ym myd natur i'w helpu i deimlo'n hapusach ac yn iachach.

"Os oes gennych syniad am brosiect a fydd yn adfer neu'n gwella eich amgylchedd lleol, boed hynny'n brosiect plannu coed, gardd gymunedol neu gynllun ailgylchu, rydym yn eich annog i gysylltu a gwneud cais am grant yma: https://bit.ly/Environmentfunding Gyda'n gilydd gallwn achub y blaned, annog pobl i fynd allan ym myd natur er budd eu hiechyd meddwl a thrawsnewid cymunedau."

Cynhaliwyd yr ymchwil gan Ipsos ar ran Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol. Cyfwelodd Ipsos sampl gynrychioliadol o 2,074 o oedolion 18-65 oed sy'n rhiant neu'n warcheidwad cyfreithiol unrhyw blant 4-17 oed yn y Deyrnas Unedig trwy ei blatfform arolwg ar-lein rhwng 25 Ebrill a 2 Mai 2025.

Mae'r sampl a gafwyd yn gynrychioliadol o boblogaeth y gynulleidfa hon gyda chwotâu cydgysylltiedig ar oedran a rhyw, a chwotâu ar ranbarth a statws gwaith yr ymatebwyr yn ogystal â chwotâu ar oedran a rhywedd plentyn yr ymatebwyr.

Mae'r data wedi'i bwysoli i gyfrannau poblogaeth all-lein hysbys y gynulleidfa hon ar gyfer oedran a statws gweithio o fewn rhywedd, ac ar gyfer rhanbarth swyddfeydd y llywodraeth, i adlewyrchu poblogaeth oedolion y gynulleidfa hon yn y Deyrnas Unedig.

1. Gofynnwyd i rieni: 'Pa un, os o gwbl, o'r canlynol y mae eich plentyn wedi cael trafferth gyda nhw yn ystod y 12 mis diwethaf?' A gofynnwyd iddynt ddewis popeth sy'n berthnasol o restr wedi'i chodio ymlaen llaw. Gofynnwyd i'r rhai â mwy nag un plentyn feddwl am y plentyn a gafodd ei ben-blwydd yn fwyaf diweddar. Dewisodd 28% o rieni "Gorbryder (e.e. gorbryder cyffredinol, gorbryder cymdeithasol, ffobiâu, ac ati)". Cyfran gyfunol y rhai sydd naill ai wedi dewis yr opsiwn hwn, neu wedi dewis "Pyliau o banig" yw 30%.
2. Gofynnwyd i rieni: 'Pa un o'r canlynol, os o gwbl, ydych chi'n meddwl fyddai o fudd i iechyd meddwl eich plentyn?' A gofynnwyd iddynt ddewis popeth sy'n berthnasol o restr wedi'i chodio ymlaen llaw. Wrth ganolbwyntio ar ofod awyr agored, dywedodd 43% ohonynt treulio mwy o amser ym myd natur a dywedodd 28% y byddai mannau gwyrdd o fudd i'w hiechyd meddwl. Yr ateb a ddewiswyd fwyaf oedd lleihau amser sgrin (47%). Gweler y tabl isod:

Lleihau amser sgrin	47%
Treulio mwy o amser ym myd natur	43%
Treulio mwy o amser ar ryngweithiadau wyneb yn wyneb â ffrindiau	39%
Dysgu sgil newydd	39%
Mynediad i glybiau neu gyfleusterau chwaraeon	32%
Mynediad i raglenni ar ôl ysgol	31%
Mynediad i fannau gwyrdd neu natur	28%
Cael cyfyngiad ar eu mynediad at gynnwys ar-lein	26%
Mynediad i glybiau ieuenctid	22%
Gwirfoddoli neu dreulio amser yn helpu eraill	22%
Mannau ffisegol eraill i bobl ifanc	19%
Cyngor gyrfa neu gymorth gyda chyflogaeth	18%
Cymorth un-i-un wedi'i deilwra (e.e. cwnsela, therapi, ac ati)	17%
Dim o'r uchod	7%
Ddim yn gwybod	3%

3. Spending at least 120 minutes a week in nature is associated with good health and wellbeing | Scientific Reports; Mathew P White, Ian Alcock, James Grellier, Benedict W Wheeler, Terry Hartig, Sara L Warber, Angie Bone, Michael H Depledge and Lora E Fleming

   Green space exposure on depression and anxiety outcomes: A meta-analysis, Environmental Research, iquan Liu a b c 1, Xuemei Chen a b c 1, Huanhuan Cui c, Yuxuan Ma a b c, Ning Gao a c, Xinyu Li a c, Xiangyan Meng a c, Huishu Lin a b c, Halidan Abudou a c, Liqiong Guo a b c, Qisijing Liu d,

Volume 231, Part 3, 15 August 2023, 116303 Green space exposure on depression and anxiety outcomes: A meta-analysis - ScienceDirectGofynnwyd i rieni: 'A yw'ch plentyn yn ymddangos yn bryderus am unrhyw un o'r pynciau hyn yn ystod y 12 mis diwethaf, neu beidio?' A gofynnwyd iddynt ddewis popeth sy'n berthnasol o restr wedi'i chodio ymlaen llaw. Roedd yr atebion fel a ganlyn:

Cael eu barnu gan eraill	27%
Delwedd eu corff (h.y. sut maen nhw'n gweld eu corff a sut maen nhw'n meddwl bod eraill yn ei weld)	21%
Eu diogelwch pan fyddant allan	18%
Eu hiechyd meddwl	17%
Diogelwch ar-lein	14%
Eu hiechyd corfforol	14%
Eu rhagolygon cyflogaeth yn y dyfodol neu gael swydd neu yrfa	14%
Gwrthdaro a rhyfeloedd ledled y byd	13%
Eu rhyngweithiad â'r cyfryngau cymdeithasol	13%
Peidio â gallu, neu anawsterau wrth ddatblygu diddordeb neu sgil	12%
Costau byw (e.e. prisiau cynyddol, gallu i dalu biliau, ac ati)	11%
Newid hinsawdd	9%
Amrywiaeth a chynhwysiant	8%
Mynediad i fannau ffisegol addas er mwyn cymdeithasu â phobl ifanc eraill	7%
Mynediad i fannau gwyrdd neu fyd natur	5%
Dim un o'r rhain	28%
Ddim yn gwybod	2%

6. Fe wnaeth Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol arolygu 36 deiliad grant y Gronfa Gweithredu Hinsawdd yn 2023. I gyfrifo faint o geir sy'n cyfateb i 3,000 tunnell, fe wnaethom rannu 3,000 â màs cyfartalog car newydd (1.457 tunnell) i gael 2,059, BBC, Are cars getting too big for the road? - BBC Future

7. I gyfrifo faint o gyrtiau tenis sy'n cyfateb i 17,000 metr sgwâr, fe wnaethom ei rannu â maint cyfartalog cwrt tenis (260.87m2) i gael 65.1.

Mae Cronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol wedi nodi tri maes blaenoriaeth ar gyfer ariannu amgylcheddol y mae'r Cenhedloedd Unedig wedi nodi fel rhai sy'n peryglu lles economaidd a chymdeithasol byd-eang: Hinsawdd, Natur a Llygredd. Ei uchelgais yw:

• Bod yn ariannwr amgylcheddol o’r radd flaenaf: cefnogi prosiectau effeithiol sy’n diogelu ac yn gwella’r amgylchedd mewn ffyrdd sy’n bwysig i gymunedau lleol.
• - Gwella effaith amgylcheddol y sector gwirfoddol a chymunedol (VCS): arwain y ffordd yn ein harferion ariannu, cefnogi ac ysbrydoli ein hymgeiswyr a’n deiliaid grantiau i weithredu i amddiffyn a gwella’r amgylchedd, a throsoli ein safle fel ariannwr cymunedol mwyaf y DU trwy ddechrau i brif ffrydio gofynion ein holl ariannu.
• Dod yn esiampl o reoli ein heffaith amgylcheddol: gweithredu ar yr hyn rydym yn ei ddweud, a gweithio tuag at sero net, rhannu ein hymarfer ar hyd y ffordd ac ysbrydoli eraill.
• Dangos dylanwad ac arweinyddiaeth: cynnull rhanddeiliaid; arddangos y rôl mae cymunedau’n ei chwarae wrth wella ein hamgylchedd.